Ontevredenen en niet geïnteresseerden: dat zijn de twee overwinnaars van de eerste ronde van de Franse verkiezingen. Dat zegt Jo Libeer. “De overwinnaars heten niet Macron en niet – of toch minder – Marine Le Pen”, aldus Libeer. “In het département des Bouches du Rhône (Marseille) bracht 77.3% een proteststem uit. Ofwel door te stemmen op partijen die zeer sterk het bestaande systeem aanvallen (met tegengestelde visies overigens) ofwel door niet te komen opdagen. Je kan er niets anders uit afleiden dan dat de Fransen kwaad zijn. En als men kwaad is, zijn er twee mogelijkheden: de rug draaien naar het systeem of een stem laten horen. In het laatste geval doet het er bijna niet toe wat het programma is van de persoon die de stem krijgt. Het is vooral die andere die weg moet. ‘Sans lui’, zegt Le Pen als antwoord op ‘Nous tous’ van Macron. Campagneslogans zijn in deze veelzeggend.
L’esprit contradictoire
Fransen hebben ‘l’esprit contradictoire‘, zo vindt Jo Libeer. “Sedert Chirac het politieke toneel heeft verlaten, is geen enkele uittredende Franse president erin geslaagd zijn mandaat te verlengen”, zo stelt hij vast. “Sarkozy werd naar huis gespeeld door Hollande. Hollande wilde ‘un président normal’ zijn na de – in zijn ogen – bling-bling president Sarkozy. Hollande zelf durfde zich niet herkiesbaar stellen want hij wist het wel: te veel normaal is ook niet goed. Fransen willen ook grandeur omdat ze zichzelf als uitzonderlijk beschouwen. Ze willen de la présence. Iets wat Macron in 2017 wel in zich had tegenover – en ik citeer Franse vrienden – ‘cette poissonnière’. Titel die ze vijf jaar aan mevrouw Le Pen gaven na haar ellendig optreden in het debat met Macron.”
Schitterende eenzaamheid
Maar nu liggen de zaken anders, stelt Jo Libeer vast. Er is zelfs sprake van een paradigmashift, zo vindt hij. Jo Libeer: “Le Pen mag dan wel aan haar imago geschaafd hebben en hier en daar de grootste aberraties (de uitstap uit de euro bijvoorbeeld ) geschrapt hebben, ten gronde stuurt ze aan op een systeembreuk. Haar programma is een sofisme en haar budget klopt niet. Het is vooral gebaseerd op de ook bij ons welbekende en niet-werkende terugverdieneffecten en op het heil dat zou moet komen van haar anti-migratiepolitiek. Simpel : het geld dat daar gespaard zou worden (16 miljard euro?) kan gaan naar haar politiek van préférence nationale. Grondwettelijk is dit evenwel onmogelijk. Ook de orde van geneesheren liet fijntjes weten dat ze in hun vakgebied niet zagen hoe ze dat moeten toepassen. Wegens in tegenspraak met de eed van Hippocrates : een ethisch principe. Le Pen wil de werking van Europese instellingen door elkaar schudden , voorrang geven aan nationaal recht boven Europese wetgeving, het militair commando van de Nato verlaten et j’en passe. Eigenlijk pleit ze voor een nostalgisch, zelfs reactionair project waarvan ze denkt dat het Frankijk opnieuw de plaats zal geven die haar toebehoort. Het is radio nostalgie: net zoals Claude François en Johnny Hallyday komen les années glorieuses niet terug. Haar programma en, bij uitbreiding zij die in Europa haar recepten willen overnemen, zal haar isoleren. De outcome van haar programma is eenzaamheid. Schitterende eenzaamheid.”
Veel brandhaarden leiden naar boosheid
Eigenlijk zijn de Fransen kwaad omdat ze te veel van de Staat verwachten. “En met een overheidsbeslag van meer dan 57 % mag je iets verwachten”, analyseert Libeer. “Maar de spanningsvelden tussen de steden en het platteland, tussen links en rechts, tussen integratie en assimilatie, de désertificatie van het platteland (voor een bezoek aan een huisarts kan je makkelijk één week wachten), de achterstand in de ecologische transitie: het zijn evenveel brandhaarden die, zeker als je deze boven elkaar legt, een behoorlijk explosieve cocktail maken.”
Land van renteniers en van straatprotest
Jacques Attali – een van de politieke denkers die het waard is gelezen te worden – beschreef Frankrijk ooit als ‘un pays de rentiers‘. “Renteniers zijn die mensen die zonder er zelf inspanningen voor geleverd te hebben, profiteren van vruchten die anderen, meestal voorgangers, gepresteerd hebben”, merkt Libeer op. “Het nog maar terugdringen of het bij de tijd brengen van die privileges is een potentiële conflictbron. En zo zijn er veel. Frankrijk is daarom een bewaakt land en – ik heb die uitdrukking van Mia Doornaert – een asfaltdemocratie. Elke door een parlementaire meerderheid genomen beslissing kan teruggedraaid worden als er straatprotest komt. Asfalt wint het dan van de parlementaire pluche. Zeer werkbaar is het niet.”
Inmiddels blijft Frankrijk wel de tweede grootste economie van Europa, een cultureel baken en een plek waar het goed is te vertoeven, zo besluit Jo Libeer zijn betoog. “Een mens vraagt zich af hoe ze ondanks alle vetes, rancunes en twisten, dit alles kan blijven verder leven”, besluit Libeer. “Wetende dat er veel werk aan de winkel is, verdienen de Fransen hoe dan ook een president die al die troeven kan verpersoonlijken. Maar het is ook bekend: on ne peut pas faire le bonheur des gens malgré eux.”
