De komende maanden zal bij het terugroepen van de vele Volkswagens die met sjoemelsoftware waren uitgerust, wellicht nog veel inkt vloeien over dit schandaal dat één van de topbedrijven uit de wereld in één klap naar het verdomhoekje stuurde. Maar de echte les die ondernemers daaruit kunnen leren valt eigenlijk samen te vatten in één zinnetje van drie woorden.
Het is misschien wel de gevaarlijkste uitspraak die ondernemers vandaag in de mond kunnen nemen: “Iedereen doet het”. Natuurlijk: de achterliggende gedachte luidt “Waarom zouden wij het dan niet doen?”
Want laten we eerlijk wezen, de autosector is niet de enige die het niet altijd even nauw neemt met de regelgeving. Denk maar aan de berichten over de fiscale spitstechnologie die bedrijven als Starbucks en Google in staat stelt om slechts een ridicuul bedrag aan belastingen te betalen. Dat doet me eraan denken: onlangs lekte ook nog uit dat Facebook in de UK vorig jaar iets minder dan 5.000 pond belastingen had betaald.
Daarnaast zijn er diverse banken die de jongste jaren vele miljarden boetes moesten betalen – dat om enorme rechtszaken te vermijden. Het ging daarbij onder meer om kartelvorming waarbij grote internationale banken de rentevoeten en de wisselkoersen hadden gemanipuleerd. Ook met embargo’s om wapens uit te voeren naar landen als Iran en Soedan is al vaak erg “creatief” omgesprongen. En in China blijken de grootste farmabedrijven ter wereld zich massaal schuldig te hebben gemaakt aan corruptie en steekpenningen. Waar veel geld in het spel is, houdt integriteit meestal niet stand. Dat is ook gebleken bij de wereldvoetbalfederatie FIFA.
Eigenlijk gebeurt in al die gevallen hetzelfde: eerst beslissen enkele ondernemingen om het niet zo nauw te nemen met de reglementering. Of dat ze bijvoorbeeld gebruik maken van fiscale mazen in het net. En als blijkt dat dit ongestraft kan, dan gaan ook andere organisaties dezelfde toer op – anders dreigen ze marktaandeel te verliezen. We hebben hetzelfde fenomeen in het wielrennen gespot (gedurende het epo-tijdperk): “iedereen doet het.”
Als bedrijven dan beginnen te denken dat ze daarin steeds verder kunnen gaan, barst op een gegeven ogenblik onvermijdelijk de bom. En dan moet niemand nog op enige genade rekenen. Denk ook maar aan de snelheid waarmee Electrabel op een gegeven ogenblik klanten verloor, omdat het bedrijf nog steeds de markt op dezelfde manier benaderde als toen het nog een monopolie had.
De les voor het bedrijfsleven is dezelfde als voor wielrenners en atleten rond doping : ethiek in het zakenleven is een absoluut principe en geen relatief principe. Het grootste gevaar voor ondernemers schuilt wel degelijk in een zinnetje van drie woorden: “Iedereen doet het.”
