Op 15 december werd op een officieel persmoment de symbolische eerste spade in de grond gestoken voor de bouw van de nieuwe Ineos-fabriek in Lillo. In die fabriek zou de koolwaterstof ethaan worden omgezet in ethyleen, een basisproduct voor onder meer plastic zakjes, wieken van windmolens en materialen die auto’s lichter maken, waardoor ze minder brandstof verbruiken per gereden kilometer.
De nieuwe fabriek kost ongeveer 4 miljard euro en werd aangekondigd als de grootste chemie-investering in Europa van de laatste 25 jaar. Als de fabriek er komt, zou die volgens Ineos permanent 450 nieuwe jobs opleveren. Maar die plannen liggen nu in het vriesvak. Op 20 juli van dit jaar moesten de bouwwerken in Lillo plots worden stilgelegd omdat de Raad voor Vergunningsbetwistingen de omgevingsvergunning van Ineos heeft ingetrokken, wegens onduidelijkheid over de stikstofuitstoot van de fabriek.
Ligt de bouw van de nieuwe Ineos-fabriek in de Antwerpse haven nu echt stil?
Eigenlijk niet. Dat komt omdat veel onderdelen van de fabriek vandaag niet in Lillo zelf, maar in onder meer Thailand en de Verenigde Arabische Emiraten worden geproduceerd. In die verre landen worden bijvoorbeeld fornuizen, pipe racks (dat zijn staalconstructies die bijvoorbeeld buizen en stroomkabels ondersteunen), compressoren en opslagtanks voor de ethaankraker gemaakt. “Die werken op onze buitenlandse werven zitten op schema”, zegt Nathalie Meert, woordvoerder van Ineos. “Wij hopen nu dat ook de bouwwerkzaamheden op de werf in Lillo spoedig kunnen hervatten, want uiteindelijk moeten deze modules naar de Antwerpse haven komen en daar worden opgebouwd.”
Schrik trouwens niet als je merkt dat er vandaag toch enkele mensen op de bouwwerf van de nieuwe Ineos-fabriek aan het werken zijn. “Het zomaar stopzetten van de werken in Lillo zou risico’s meebrengen voor de openbare veiligheid en de gezondheid in de omgeving van de werf. Daarom worden er op de site maatregelen genomen om overstromingsgevaar te voorkomen en om de brandveiligheid te verzekeren.”
Krijgt Ineos een nieuwe vergunning voor zijn fabriek, en wanneer dan?
Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) moet beslissen of Ineos een nieuwe omgevingsvergunning krijgt of niet. Het is nog niet duidelijk wanneer ze de beslissing neemt, maar het zal zeker en vast niet voor donderdag 21 december zijn. “Wij hebben nog geen advies van de Gewestelijke Omgevingsvergunningscommissie (GOVC). Dat advies zal er wellicht ten vroegste volgende donderdag zijn”, zegt Andy Pieters, kabinetschef en woordvoerder van Zuhal Demir. Het lijkt dus erg spannend te worden om de beslissing nog voor Kerstmis te nemen.
Als Ineos zijn vergunning krijgt, kan die dan nog worden aangevochten?
Jazeker. Het is mogelijk om de vergunning meteen aan te vechten bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
De meerderheidspartijen N-VA, CD&V en Open Vld maken zich wel sterk dat Ineos veel meer kans maakt dan de vorige keer, om bij zo’n aanvechting zijn vergunning te behouden. Dat komt omdat ze een stikstofdecreet hebben ingediend, waarvan ze hopen dat het op donderdag 21 december door het Vlaams Parlement wordt goedgekeurd. De oppositiepartijen kunnen de stemming over dat decreet wel nog uitstellen, bijvoorbeeld door extra adviezen te vragen aan de Raad van State. In de komende dagen zal blijken of de oppositie dat gaat doen of niet.
Waarom zou het stikstofdecreet, als het er komt, de rechtszekerheid voor Ineos vergroten?
“Omdat er wetenschappelijk onderbouwde drempelwaarden voor de stikstofuitstoot in staan. Ineos blijft met zijn nieuwe fabriek onder die drempelwaarden”, zegt Vlaams Parlementslid Wilfried Vandaele (N-VA). “Bovendien zijn in het decreet concrete maatregelen opgenomen waardoor de totale stikstofuitstoot zal dalen.”
“Dat gaat bijvoorbeeld over een inkrimping van de varkensstapel met 30% tegen 2030”, zegt Vlaams Parlementslid Steven Coenegrachts (Open Vld). “In stallen moet er bijvoorbeeld ook een verplichte ammoniakwasser komen. Door de maatregelen in het decreet moet 75% van het areaal aan natuurgebieden in Vlaanderen tegen 2030 onder de grens zitten van wat de gebieden aan stikstofdepositie aankunnen.”
Staat de Vlaamse belastingbetaler garant als de nieuwe fabriek van Ineos er niet komt?
Ja, voor 325 miljoen euro in totaal. De Vlaamse regering staat om te beginnen voor 250 miljoen euro garant voor een overbruggingslening die Ineos heeft gekregen bij de banken. Die lening is volgens het chemiebedrijf nodig om de kosten van de stilleggende werf te blijven betalen. Als Ineos de lening aan de banken niet kan terugbetalen, moet de Vlaamse belastingbetaler 250 miljoen euro ophoesten. Daarnaast staat die ook garant voor 75 miljoen euro, voor een lening die Ineos aanging voor de bouw van de ethaankraker. Er is wel een belangrijke nuance: als de nieuwe fabriek er niet komt, is het in de eerste plaats de hele Ineos-groep zelf die de kosten moet dragen. De belastingbetaler moet pas opdraven als de hele Ineos-groep, die in 2022 nog 2,8 miljard euro brutowinst heeft gemaakt, failliet gaat.
Kunnen jij en ik het probleem van Ineos en andere bedrijven verkleinen?
Volgens Joris Delanghe, hoogleraar klinische biochemie aan de Universiteit Gent, zeker wel. “Als een miljoen Vlamingen een grote biefstuk per jaar minder eten, wordt de uitstoot van de nieuwe ethaankraker van Ineos ruimschoots gecompenseerd”, zegt hij. “Nu zijn de land- en tuinbouw en de industrie de boeman. Maar je moet dat toch een beetje in zijn context zien. De ethaankraker van Ineos gaat 18 ton stikstof per jaar produceren. Een miljoen Vlamingen samen zouden al 15 ton stikstof per jaar minder uitstoten, als ze elk een grote biefstuk van 600 gram minder zouden eten. Als daar duizend koeien per jaar minder voor nodig zijn, is dat nog eens een stikstofbesparing van 116 ton. Kortom, de menselijke factor wordt hier te veel uit het oog verloren. Als we met z’n allen minder stikstof uitstoten, kunnen bedrijven makkelijker een vergunning krijgen en schieten we onze eigen economie niet in de voet.”
