“De krantenkoppen van de afgelopen dagen hadden allemaal dezelfde teneur”, weet Erik Colemonts. “Ik citeer er enkele:
‘Weyts wil mensen uit de privé voor de klas krijgen’, ‘Ziekenhuis sluit afdeling wegens personeelstekort’, ‘Onveilige situatie in strafinrichting door tekort aan cipiers’, ‘Maandenlange wachttijden bij specialisten’, ‘Zoektocht naar personeel is dramatisch’… Enzovoort, enzovoort. De focus ligt duidelijk nog steeds op de grote tekorten in diverse sectoren. Maar hoe komt het dat we nog steeds de medewerkers niet vinden om openstaande vacatures in te vullen, terwijl 1) sommige bedrijven hebben afgeslankt om de gestegen loonkosten te compenseren, 2) energieafhankelijke sectoren het soms moeilijk hebben en naar kostenbesparingen zoeken en 3) de VDAB aangeeft dat ze 15% minder vacatures ontvangen hebben dan een jaar geleden? Waar zitten de vrijgekomen mensen dan?” vraagt Colemonts zich af.
Oekraïense vluchtelingen
“Als enerzijds de vacatures die de bedrijven rechtstreeks bij de VDAB neerleggen, dalen, en tegelijkertijd het aantal jobs dat door wervings- en selectiekantoren wordt gemeld, meer dan evenredig stijgt: mag je dan stellen dat er in totaliteit een daling is? Dacht van niet. Het aantal werkzoekenden zonder werk is in de eerste maanden van 2023 effectief gestegen. In België gaat het zelfs om 6% meer dan een jaar geleden. In absolute cijfers een 10.000-tal extra. Maar: dit zijn druppels op een hete plaat. En… druppels die niet voor elke toepassing inzetbaar zijn. Het surplus komt immers in belangrijke mate van inburgeraars en Oekraïense vluchtelingen die zich inschrijven…”
Volgens Erik Colemonts kan de situatie op de arbeidsmarkt met 2 woorden omschreven worden: krapte en mismatch. “Waar komt die blijvende krapte van? Daar zijn meerdere oorzaken van!” En hij legt uit:
“Ten eerste? Jobcreatie. Er komen er elk jaar jobs bij. De Nationale Bank gaf recent aan dat er in 2022 in België netto 100.000 jobs zijn bijgekomen. Netto, het verschil dus tussen de nieuw gecreëerde en de verdwenen jobs. En dat in een jaar waarin er zeer donkere economische wolken aangekondigd werden. Het woord recessie werd zelfs vaak genoemd. En die jobcreatie is niet zo uitzonderlijk. Zelfs in het coronajaar 2020 was er van een netto jobdestructie geen sprake!”
Twee? “”Demografie. De arbeidsbevolking vergrijst. Het aantal 15-24 jarige Belgen is zowat 20% kleiner dan het aantal 55-64 jarigen. Het gevolg: verplichting om langer te werken en dan nog is er jaar na jaar een structureel en cumulerend tekort van 20%. In Limburg gaat dat percentage door de plaatselijke demografie zelfs richting 30%! Aantallen die je niet gecompenseerd krijgt door een ontslagronde links of rechts…”
En Colemonts gaat verder. “Participatiegraad. België heeft volgens Eurostat met 4,5% de tweede hoogste job vacancy rate (het percentage jobs dat niet ingevuld is) van heel de EU, niet in het minst door het feit dat onze ‘activity rate’ met 70,5% schrikwekkend laag is. Enkel een handvol zuiderse landen scoren nóg (zij het zeer miniem) hoger. Drie op de 10 Belgen blijft liever aan de zijlijn toekijken hoe anderen de sociale zekerheid in stand houden.”
Punt 4? “Verzelfstandiging. In totaliteit telt België momenteel meer dan 1.100.000 zelfstandigen volgens de FOD Economie, een toename van meer dan 20% op 10 jaar tijd”, weet de partner van Motmans & Partners. “Hun aantal stijgt jaar na jaar, zowel in hoofd-, als (en niet in het minst) in bijberoep. Freelance- en projectwerk nemen tastbaar toe. Niet in het minst stijgt het aantal jongeren jaar na jaar, dat zich als zelfstandige registreert.”
En ook: Uitval. “Volgens het federaal planbureau verklaart 25,0 procent van de Belgische bevolking van 16 jaar en ouder in 2021, een langdurige ziekte of aandoening te hebben. Vorig jaar telde ons land al 500.000 werknemers die langer dan een jaar niet meer aan de slag zijn wegens ziekte. En dat aantal neemt jaar na jaar toe. Ten dele als een communicerend vat met de afgeschafte brugpensioneringen en enkele geschrapte categorieën in de werkloosheid, maar ongetwijfeld ook door de toenemende werkdruk.”
En Erik Colemonts bevestigt: “Extra belastend: de mismatch. Door de switch in economische activiteiten die in het westen al jarenlang aan de gang is, stijgt de vraag naar hoger opgeleiden en daalt de vraag naar laaggeschoolden. Zij die vrijkomen in de industrie zijn niet zomaar inpasbaar in de jobs in de groeiende tertiaire en quartaire sectoren.
Daarenboven stijgt de jobcomplexiteit quasi overal, waardoor ook de lager gekwalificeerde jobs meer en meer worden ingenomen door midden geschoolden. Het feit dat bijna de helft van de werkzoekenden laaggeschoold is en velen van hen het Nederlands niet machtig zijn, gaat dus niet meteen helpen om de openstaande vacatures in te vullen.”
En hij besluit: “De globale teneur bij de arbeidsmarktspecialisten is dan ook, dat we er rekening mee moeten houden, dat de arbeidsmarkt in de volgende jaren uitdagend zal blijven. Zelfs een eventuele dalende economie zal relatief weinig invloed hebben op de war for talent…”
