(Guy Jans is voormalig eigenaar van Bouwmaterialen Jans in Hasselt en vandaag zelfstandig consultant)
Als familieleden elkaar niet meer vertrouwen zit er een dikke haar in de boter… Want wantrouwen onder elkaar is als een sluipend gif dat beetje bij beetje alle geledingen van je familiebedrijf aantast. Het is een feit dat toxische organisaties ten onder gaan of verkocht worden. Hoe kan je dergelijk onheil afwenden? En wie moet hierbij het heft in handen nemen?
Wanneer de familieleden-aandeelhouders elkaar niet meer verstaan, komt één van de fundamenten van het familiebedrijf in het gedrang: de relationele samenhang. Anders gezegd: men slaagt er niet meer in om constructief en rationeel met elkaar te blijven communiceren als de emoties hoog oplopen.
Wantrouwen kan allerlei oorzaken hebben. Zolang in het familiebedrijf alles goed gaat, wordt veel bedekt met de mantel der liefde. Maar … wanneer het familiebedrijf financieel verlies maakt of blijft maken, begint het te wringen. Men wordt nerveus en men gaat elkaar terecht of onterecht verwijten maken. Emoties komen los en relaties komen onder druk te staan. Uit de conflictbemiddeling weten we dat de escalatiesnelheid van een ruzie stijgt naarmate het probleem langer duurt. Met alle gevolgen van dien voor het familiebedrijf.
Hoe vermijd je dat het zover komt? Eén ding staat vast: het helpt als de pater of mater familias een dominante persoonlijkheid is. Het is van cruciaal belang dat de persoon (of personen) die de leiding heeft snel en kordaat reageert.
Uit eigen ervaring kan ik deze anekdote geven. Ons familiebedrijf stond op de hoek van de straat waar mijn grootouders woonden. Vlak daarnaast woonden de vijf zonen (mijn vader en vier ooms) met hun tien kinderen netjes op een rij. Bedrijf en privé liepen volledig door elkaar: je buren waren de grootouders, ooms, tantes, neven en nichten. Als je elkaar zoveel ziet, ontstaat er wel eens wrevel. Een misverstand of een misplaatste opmerking kan al volstaan om de vonk te doen overslaan. De gemoederen kunnen dan snel verhit geraken. Als toenmalig bedrijfsleider liet mijn vader dat nooit escaleren. Hij was heel bekwaam om dit soort ‘strovuurtjes’ te herkennen en in de kiem te smoren. Hij liet er geen gras over groeien. Desnoods zat hij een hele namiddag of avond met zijn broer en schoonzus rond de keukentafel om de ‘kwestie’ uit te klaren.
Wanneer zich een dergelijke situatie voordoet in je familiebedrijf, dan is het aan de ‘pater of mater familias’ om snel te reageren. Familiale conflicten mag je nooit laten escaleren. Los ze in een zo vroeg mogelijk stadium op. Een alternatieve oplossing is tijdig een professionele conflictbemiddelaar inschakelen. Deze heeft het voordeel een neutrale buitenstaander te zijn die de emoties kan trachten te objectiveren.
Ik geef graag deze tip: voorzie in je familiecharter (het reglement van inwendige orde) duidelijke procedures in geval van een conflict dat de familiale samenhang bedreigt: wat is onze aanpak, wie doet wat, wanneer, enz. Dat noemen ze het concreet organiseren van ‘behoorlijk bestuur’ van je familie (in meer trendy bewoordingen heet dat tegenwoordig ‘family governance’). Het komt erop neer dat je niet alleen tijd en aandacht moet schenken aan je familiebedrijf, maar ook aan je familie. Anders krijg je vroeg of laat een dikke haar in de boter…
Tot slot nog dit: van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat op elkaars lip zitten is niet goed voor de familiale relaties en dus evenmin voor het familiebedrijf. Maar elkaar te weinig zien, is echter ook niet goed. Als je van elkaar vervreemdt, verbrokkelt de familieband. Na verloop van tijd geraakte onze familie verspreid over 6 afdelingen in het ganse land. Om de banden opnieuw nauwer aan te halen, organiseerde mijn vader jaarlijks een gezellig en informeel ‘Janskesfeest’ voor familie en schoonfamilie. Als inkomende bedrijfsleider gaf ik dan concrete informatie over het reilen en zeilen van het familiebedrijf. Deze open vorm van communicatie werd enorm geapprecieerd door de niet actieve (schoon)familieleden. Hierdoor zijn we als familiebedrijf 70 jaar kunnen blijven bestaan in de beste familiale verstandhouding.
