MOL – Het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK•CEN) voert dit najaar een uniek experiment uit, samen met Université de Namur. Beide instellingen lanceren in december vanuit het International Space Station (ISS) raderdieren in de ruimte. Dat zijn kleine organismen. Raderdieren –rotifers in het Engels– hebben een hoge stralingsweerstand. De onderzoekers willen nagaan hoe die eigenschap juist werkt in de ruimte en of die ook voor de mens kan worden ingezet.
“Vandaag zijn de grote hindernissen voor lange ruimtereizen: langdurige gewichtloosheid en kosmische straling”, vertelt prof. Sarah Baatout, radiobiologe bij SCK•CEN. “Ze tasten o.a. ons gezichtsvermogen aan, maken onze botten brozer en geven ons een verhoogd risico op kanker.” Maar uit onderzoek blijkt dat sommige organismen beter bestand zijn tegen ruimte-omstandigheden dan de mens. “Raderdieren bijvoorbeeld overleven in een luchtledige ruimte en bieden beter weerstand aan hoge stralingsdosissen en zelfs uitdroging. Dat is merkwaardig, omdat hun cellulaire opbouw op die van de mens gelijkt”, legt Baatout (SCK•CEN) verder uit.
Leren uit gedrag in ruimte
De eigenschappen van raderdieren zijn dus de moeite waard om verder te onderzoeken. Om dat te kunnen doen, is er onder leiding van enkel Belgische laboratoria een hardware ontwikkeld om autonoom – en dus zonder tussenkomst van een astronaut – raderdieren in leven te houden. In december sturen UNamur en SCK•CEN het experiment vanuit Florida in de ruimte. De raderdieren zullen gedurende twee weken zich in het ISS in een baan rond de aarde bewegen, waar ze aan de effecten van de ruimte worden blootgesteld. Eenmaal terug op aarde, zullen de onderzoekers de stalen onderzoeken op hun voortplanting, genexpressie en genoomstructuur.
“De inzichten uit het experiment kunnen een rol spelen in de ontwikkeling van manieren om de stralingsweerstand van astronauten bij toekomstige ruimtereizen te verhogen”, verklaart Prof. Karine Van Doninck, biologe bij UNamur en hoofdonderzoekster in dit project. Het is dus de bedoeling om het DNA van de raderdieren in detail te bestuderen, zo te zien zien welke processen er bij raderdieren optreden en dus welke processen hen tegen de extreme ruimteomgeving beschermen.
Aardse toepassingen
Radiobioloog Bjorn Baselet (SCK•CEN) vervolgt: “Inzicht in die onderliggende oorzaken laat ons toe om de weerstand van astronauten tegen kosmische straling te verhogen. Het opent de deur naar verdere ruimteverkenning, maar ook op aarde zal het onderzoek zijn nut bewijzen.” Die bevindingen kunnen bijvoorbeeld leiden tot maatregelen om beroepsmatig blootgestelde personen of kankerpatiënten tijdens hun therapie beter te beschermen tegen de negatieve effecten van hun blootstelling aan straling.”
Kunst en wetenschap
Dit project prikkelde ook de inspiratie van kunstenaars. Van Doninck (UNamur) legt uit: “Internationaal gerenommeerde kunstenaars versmelten kunst en wetenschap door rotifers en het RISE-project te introduceren in originele sculpturen, cartoons, artistieke foto’s, enz. Met die kunstwerken kunnen we aan het grote publiek en jongeren complexe onderzoeken en technologieën uitleggen op een creatieve en begrijpelijke manier.” UNamur en KIKK-festival houden een dubbele tentoonstelling in Brussel (Hallen van Schaarbeek) en Namen.
