De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA lanceert dinsdag haar gloednieuwe maanraket SLS (Space Launch System). Dat 98-meter hoge gevaarte zal het ruimteschip Orion in een baan om de maan brengen. Aan boord geen mensen, maar wel drie poppen die alle omstandigheden aan boord meten. ‘Boordcommandant’ Moonikin Campos meet de druk en belasting die astronauten bij de lancering ondervinden. De twee ‘passagiers’, Helga en Zohar, brengen de blootstelling aan kosmische straling tijdens een maanmissie in kaart.
De missie krijgt ook een Kempens tintje: “Helga en Zohar zijn uitgerust met maar liefst 11.200 sensoren. Driehonderd daarvan komen van ons onderzoekscentrum”, glundert een trotse Olivier Van Hoey, dosimetrie-expert bij het nucleaire onderzoekscentrum SCK in Mol. “De sensoren meten de stralingsdosis die astronauten bij dergelijke missies zullen oplopen tot op orgaanniveau.”
Ruimtevest
Tijdens de missie wordt ook een speciaal ontworpen ruimtevest uitvoerig getest: biedt die wel genoeg bescherming tegen kosmische straling? Tijdens de Artemis I-missie draagt de Duitse pop Helga geen vest, haar Israëlische zus Zohar wel.
“We plakten bij beide poppen zo’n honderd dosimeters (stralingsmeters, red.) aan de buitenkant, waar bij mensen de huid zit”, vertelt Van Hoey. “Wat we op die plaats meten, vertelt ons veel over de dosis straling die we in gevoelige organen zoals de maag, longen of baarmoeder zullen vinden. Bij Zohar, de pop met vest, herhalen we dat, maar plaatsen we honderd extra detectoren op de vest. Dat geeft ons de kans om de stralingsblootstelling tussen beide poppen te vergelijken, het verschil bij het dragen van een ruimtevest te berekenen en op die manier de bescherming ervan na te gaan.”
Verhoogde kans op kanker
De hoogenergetische kosmische straling waaraan ruimtereizigers worden blootgesteld, komt van de zon of ontplofte sterren buiten ons zonnestelsel. In de ruimte loopt het stralingsniveau op tot honderden malen dat van op aarde. Die ioniserende straling kan op termijn leiden tot een verhoogde kans op kanker of andere gezondheidsproblemen.
“Als we astronauten op toekomstige ruimte-, maan- en zelfs Marsmissies beter willen beschermen, moeten we de ruimte-omgeving in detail kennen en zeker zijn van die gegevens”, zegt Van Hoey. “Die vest is ontworpen door een Israëlisch bedrijf en op aarde wordt ze al gebruikt in medische toepassingen. Ze moet nu worden omgevormd voor gebruik in de ruimte. Daar ligt het grootste gevaar voor astronauten bij zonnestormen. Dat zijn onvoorspelbare uitbarstingen van de zon, die massale hoeveelheden straling genereren. Als je dan niet goed beschermd bent, kan dat dodelijk zijn. Tegen de eerste bemande maanmissie moet die vest klaar zijn.”
