Chemie- en farmabedrijven stellen in Vlaanderen rechtstreeks zo’n 65.000 mensen tewerk, van wie meer dan de helft in de provincie Antwerpen. Maar de sector, die bekend is van economische vaandeldragers zoals Ineos, Borealis en BASF, is ook kwetsbaar: door de torenhoge gasprijzen zijn de energiekosten voor de bedrijven enorm gestegen. Hylke Vandenbussche, professor Internationale Economie aan de KU Leuven, zegt zelfs dat er “slachtoffers zullen vallen bij bedrijven die zeer veel energie gebruiken, zoals de chemie.”
Hoe groot is het probleem van de hoge energiekosten in de chemie- en farmasector vandaag?
Yves Verschueren: “Het probleem is groot, want we zijn een uitermate energie-intensieve sector. Gas is bij ons niet alleen een energiebron, maar ook een grondstof. Natuurlijk stijgen de energiekosten ook bij de bedrijven in onze buurlanden. Maar de bedrijven uit bijvoorbeeld Antwerpen concurreren ook met bedrijven uit de Verenigde Staten en de Golfregio. Daar is energie veel goedkoper en dat zal wellicht nog lang zo blijven. Daardoor dreigen onder meer Antwerpse chemie- en farmabedrijven opdrachten te verliezen aan het buitenland.”
Het chemiebedrijf Arlanxeo in Zwijndrecht kondigde in juni aan dat het zeventig jobs wil schrappen. De hoge energieprijzen spelen daarbij een rol. Volgen er nog meer bedrijven?
“Ik hoop van niet, maar Arlanxeo is inderdaad een voorbeeld van de impact die de hoge energieprijzen kunnen hebben. Kijk, als de energieprijzen gedurende een jaar heel hoog zouden zijn, dan kunnen veel bedrijven uit onze sector de crisis misschien nog uitzweten. Maar ik vrees dat de gasprijzen door de oorlog in Oekraïne nog veel langer heel hoog zullen zijn. En dan moeten er dus oplossingen komen.”
Welke oplossingen stelt u voor?
“De Europese Commissie moet aan onder meer Noorwegen en de Verenigde Staten vragen om solidair te zijn en om hun gasprijzen voor Europa te verlagen. Die landen halen enorme extra winsten uit de gasexport naar Europa. Er is veel internationale solidariteit tegenover de Russische agressie in Oekraïne. Waarom kan de solidariteit op het vlak van mensenrechten niet worden doorgetrokken naar de energielevering? Deze energiecrisis treft vooral de Europese Unie. Dan mogen we van onze strategische bondgenoten toch verwachten dat ze ook solidariteit tonen naar Europa toe, en onze gezinnen en bedrijven geen woekerprijzen aanrekenen.”
Is dat wel realistisch? Amerikaanse chemiebedrijven kunnen door hun lagere energiekosten veel goedkoper produceren dan hun Europese concurrenten. Waarom zou de Amerikaanse overheid dan plots goedkoop gas verkopen aan Europa?
“De Verenigde Staten heeft er geen baat bij om de industrie van een bondgenoot volledig onderuit te halen. Trouwens, veel grote Amerikaanse bedrijven hebben belangrijke nederzettingen in Europa. Een lagere gasprijs in Europa is dus ook in het belang van de Verenigde Staten zelf.”
Ziet u nog andere mogelijkheden?
“Er zijn nog twee andere maatregelen die kunnen worden genomen. Europa zou de prijs voor CO2-uitstootrechten tijdelijk moeten verlagen. Dat zit zo: vandaag produceren veel elektriciteitsproducenten meer steenkool, omdat het veel goedkoper is dan gas. Maar steenkool is vervuilender, dus producenten stoten meer CO2 uit. Dan hebben ze dus meer CO2-uitstootrechten nodig. Dat betekent dat die uitstootrechten duurder worden, ook voor chemiebedrijven. Europa moet de prijs voor de CO2-uitstoot voor bedrijven tijdelijk verlagen, natuurlijk zonder de aanpak van de klimaatuitdaging op lange termijn uit het oog te verliezen. Een andere maatregel situeert zich op federaal niveau: er moet nu echt werk worden gemaakt van het langer openhouden van de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3. Daarover bestaat een principeakkoord met uitbater Engie, maar dat akkoord is nog niet uitgewerkt.”
Stel dat van uw voorstellen niets in huis komt. Wat zijn dan de gevolgen voor de chemie- en farmasector?
“Als er geen structurele oplossing wordt gevonden voor de hoge energieprijzen, zullen er jobs verdwijnen bij Belgische en Antwerpse chemie- en farmabedrijven. Daar ben ik zeker van.”
Naast de hoge energiekosten kampen bedrijven ook met steeds hogere loonkosten, vooral door de automatische loonindexering, waarbij de lonen stijgen als producten in de winkel duurder worden. Hoe groot is dat probleem?
“We moeten erkennen dat de automatische loonindexering de koopkracht van burgers beschermt tegen de hoge inflatie. Dat is een verdienste, maar het zijn wel de bedrijven die de hogere lonen in deze ongeziene energiecrisis moeten betalen. Het zou voor ons dus moeilijk te begrijpen zijn dat de vakbonden in de komende loononderhandelingen extra opslag vragen bovenop de index.”
