“Er vragen mij al syndicale afgevaardigden of ze tot zaterdag zouden kunnen staken”, zegt Edwin Muller, vakbondsafgevaardigde voor het ACV in Antwerpen.
Niet alle supermarkten van Delhaize gingen dicht. Onder meer in Schoten en Geel was dat niet het geval. “Dat heeft te maken met de aanwezigheid van syndicale afgevaardigden op de vloer en – als die er niet zijn – van werknemers die al dan niet het initiatief nemen en hun nek uitsteken”, zegt een anonieme vakbondsman. Er is zeker geen verschil in de manier waarop de boodschap aankwam in de verschillende vestigingen: bijzonder hard, volgens alle getuigenissen. Een vakbondsman sprak van “sociale drama’s.”
Zelfde arbeidsvoorwaarden
Delhaize heeft zo’n 800 winkels waarvan de meeste nu al in handen van zelfstandigen zijn, franchisenemers dus, die helemaal hun eigen baas zijn, en dus ook baas van het personeel. “De verkoop gebeurt met een CAO 32 bis, wat wil zeggen dat er geen ontslagen vallen en dat de werknemers met dezelfde voorwaarden worden overgenomen. Maar dat zal natuurlijk nooit blijven duren”, zeggen de vakbondsmensen. “Dat is de logica zelf. Als de keten zegt dat de eigen winkels niet rendabel genoeg zijn tegenover de franchisezaken, onder meer vanwege de werk- en loonvoorwaarden, welke ondernemer gaat dan overnemen met behoud van de werk- en loonvoorwaarden?”
De verwachting is dat het al snel na de overnames zal veranderen, dat bijvoorbeeld werknemers individueel benaderd zullen worden met ‘een nieuw voorstel’, ‘te nemen of te laten’. Volgens een vakbondsman is dat nu ook al aan het gebeuren bij de overgenomen werknemers van Metro. “De mensen van Delhaize zullen ook flexibeler moeten werken, langere dagen kloppen, meer taken doen, met minder mensen hetzelfde werk gedaan krijgen en op zondagen werken zonder extra vergoeding. Diverse extra’s uit de CAO zullen op termijn wegvallen”, luidt het nog.
Antwerps ACV-vakbondssecretaris Koen De Punder zegt ervaring te hebben met CAO 32 bis. “De nieuwe baas grijpt altijd in na verloop van tijd. De oude werkgever, in dit geval Delhaize, heeft daar dan niks meer aan te zeggen. De werknemers bij zelfstandige winkels vallen ook onder een ander paritair comité, dat van de kleinere zaken zoals bakkers en slagers, met lonen die twintig tot dertig procent lager liggen. Dan gaan ze de overgenomen personeelsleden niet méér blijven betalen. Dat maak je mij niet wijs.”
Wat met Ahold?
Delhaize België maakt deel uit van de Nederlandse multinational Ahold Delhaize, die ook Albert Heijn en Bol.com bezit. Topman Frans Muller had begin dit jaar al aangekondigd dat bespaard zou moeten worden, ook in België. Maar de bonden hadden dit toch niet verwacht. “Bezuinigingen, ja, dat wel. Misschien een herstructurering met sluiting van verlieslatende winkels, maar niet dat ze gewoon het hele pakket op de markt zouden gooien. Dat is een volslagen verrassing”, zegt een vakbondsman. Hoe het nu verder moet, dat weten de vakbondsmensen niet direct. “Er zijn nog veel vragen. Wat als geen overnemer wordt gevonden? Kunnen ze hun garanties harder maken? We zullen zien wat er nog uit de gesprekken komt in de komende weken.”
De vakbondsmensen maken zich ook al zorgen voor de hele sector. “Colruyt en Carrefour zullen dit met veel belangstelling volgen. Als Delhaize hiermee weggeraakt, wat belet hen dan om iets vergelijkbaars te doen?” Bij Albert Heijn vroegen de bonden al of daar ook plannen zijn om de 25 eigen winkels van de hand te doen. De directie antwoordde ontkennend.
Er zijn experten die de manier van werken van Delhaize zeggen te begrijpen: franchisezaken draaien nu eenmaal beter. “Maar wat voor logica is dat?”, zegt Erik Dirckx. “Het is een race naar de bodem, naar steeds flexibeler werken voor steeds lagere lonen. We gaan er sociaal-economisch niet meer op vooruit, we gaan weer achteruit. Hoe kun je dit als een positief verhaal zien? Waar zijn we toch mee bezig? En dat terwijl de grote baas, meneer Muller, zichzelf onlangs een stevige opslag heeft gegeven en de dividenden voor de aandeelhouders zijn verhoogd.”
Erik Dirckx meent ook dat de Antwerpse winkels bij de beter presterende zijn, al geeft de directie nooit afzonderlijke cijfers. “Maar er wordt in deze uitverkoop geen onderscheid gemaakt tussen goed draaiende winkels en andere.”
Syndicale verzwakking
De vakbonden zullen geen rol meer spelen in de franchisezaken. “Dat is voor de werkgevers natuurlijk een pluspunt, die syndicale verzwakking, maar voor de werknemers niet. Die kunnen nergens meer terecht bij problemen.”
Zowel professor retail marketing Gino Van Ossel als Luc Ardies van belangenvereniging Buurtsuper spreken van een logische zet. “Het past bij de veranderende samenleving waar veel singles en koppels zonder inwonende kinderen niet langer planmatig grote boodschappen doen. Ze leven meer op het ritme van de dag. Prijzen vergelijken en verschillende supermarkten bezoeken, daar hebben we geen tijd meer voor. En daar is de supermarkt de dupe van”, zegt Van Ossel. “In een markt die zo concurrentieel en oververzadigd is, moet je de rendabiliteit vergroten. En de franchisenemers presteren nu eenmaal beter”, zegt Luc Ardies.
Digitalisering
CEO Xavier Piesvaux van Delhaize België zei op een persconferentie dat er “geen enkele reden is voor een overnemer om werknemers te ontslaan.” En: “Als de zelfstandigen personeel willen ontslaan, moeten ze dat doen volgens de sociale regels van België. En zoals u weet zijn die gecompliceerd.”
Hij wees erop dat de sector onder druk staat door de inflatie, de toenemende concurrentie en de digitalisering. De zelfstandige winkels hebben volgens Delhaize het winnend model. “Zij winnen doorlopend marktaandeel, terwijl onze eigen winkels marktaandeel verloren.” Winkels kunnen overgaan naar al bestaande partners, die al meerdere winkels in portefeuille hebben, of naar de winkelmanager, of naar andere externe ondernemers. Zullen Delhaizewinkels omgebouwd worden tot Albert Heijnzaken? “Het doel is om ons merk te versterken en onze winkels weer te laten groeien. Er is niet veel plaats voor Albert Heijn in ons proces van verzelfstandiging.”
