Vergeet de kieskeurige krekel en de meelworm. De grasvretende sprinkhaan heeft ook afgedaan. Het populairste beestje in de insectenindustrie is de zwarte soldatenvlieg. De larven van deze vlieg behoeven geen vers gras, maar voeden zich met allerlei voedselafval, groeien snel en zitten na verloop van tijd vol proteïnen en vetten die verwerkt kunnen worden. Van Vietnam tot in de VS: de voorbije jaren hebben bedrijven honderden miljoenen geïnvesteerd in grote kweekinstallaties.
De zwarte soldatenvlieg werd jaren geleden opgemerkt als superieure afvalverwerker. “De larven van die vlieg kunnen allerlei organische afvalstromen aan”, legt bio-ingenieur Jeroen De Smet (KU Leuven) uit. “Dat gaat van kippen- en varkensmest tot afval van grootkeukens en supermarkten. Over de grens in Frankrijk staat een fabriek waar ze zich tegoed doen aan graanafval. Alleen als het te vezelrijk wordt, krijgen de larven het moeilijk. Houtafval gaan ze niet verwerken. Het zijn geen termieten.”
Er zijn nog larven te verzinnen die vrijwel alles eten. Maar deze vlieg heeft als niet onbelangrijk voordeel dat ze volstrekt ongevaarlijk is. De vlieg bijt en steekt niet, én draagt bijgevolg geen ziektes over. Aangezien ze uit tropische oorden komen en een temperatuur rond de 28 graden verkiezen, zouden ontsnapte exemplaren in ons klimaat ook snel dood vallen.
Het grote vraagstuk is hoe je die duurzame afvalverwerker ook rendabel kan maken. Ze zijn eetbaar. Gekookt ruiken de insecten naar gebakken patatjes. Een Nederlandse universiteit liet eens de crevettes in tomate-crevettes vervangen door knapperige vliegen. Maar daar zit het grote geld niet. De proteïnen en vetten worden in de eerste plaats verwerkt in voeder voor vis, kippen, varkens of honden. Ook dat is niet heel winstgevend. Vismeel is vaak goedkoper en sojameel is dat altijd. “De focus ligt nu op petfood”, aldus De Smet. “Bij dierenvoeding zijn de marges iets ruimer. Voor hun huisdieren willen baasjes wat meer betalen als het kwaliteit is.”
Kweekvlees
Gelukkig heeft de wondervlieg meer in haar mars. Wat geen proteïnen of vetten zijn, kan gebruikt worden als meststof of frass. Veelbelovender is chitine. Dat stofje komt uit het exoskelet van de vlieg en kan worden omgezet naar chitosan. Dat heeft antibacteriële eigenschappen en wordt gebruikt in cosmetica en geneesmiddelen. De mogelijkheden worden verkend aan de KU Leuven, maar ook aan de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO). “Het kan een alternatief zijn voor chemische gewasbescherming en van nut zijn bij wondverzorging”, zegt onderzoeker Leen Bastiaens, die nog toepassingen ziet. “Zo denken we na over het gebruik van vetten in bioplastic, naast dierenvoeding.”
Het Antwerpse Flyblast gaat voor een homerun. Zij willen als het ware goud halen uit de insecten. Zo slaagden zij erin om via genetische modificatie zwarte soldatenvliegen te kweken waarvan de larven ook de menselijke vorm van insuline hebben. “Dat kost zo’n 20.000 euro per kilo. Een kleine fabriek zou dat dagelijks kunnen produceren. Dan krijg je toch een rendabele business”, zegt oprichter en CEO Johan Jacobs. De insuline zal vooralsnog niet gebruikt worden in de farma-industrie, daarvoor is de regelgeving te streng, maar Jacobs ziet een mogelijkheid om, jawel, twee vliegen in één klap te slaan.
De insuline van zwarte soldatenvliegen kan de sector van het kweekvlees uit het slop te trekken, meent Jacobs. Kweekvleesbedrijven starten met stamcellen van bijvoorbeeld een rund of een kip. Om die te doen vermenigvuldigen tot een stuk vlees, is een bioreactor en een groeimedium nodig. Dat bevat allerlei stoffen, waaronder eiwitten als insuline. Ze maken maar één procent uit van het groeimedium, aldus Jacobs, maar bepalen wel 85 procent van de kosten ervan. “Wij gaan insuline veel goedkoper kunnen produceren dan de farmaceutische industrie, wat de kosten voor kweekvleesbedrijven omlaaghaalt.”
“De larven van onze vliegen maken voldoende insuline aan om een rendabele fabriek te bouwen”
Johan Jacobs
Vandaag, een jaar na de opstart, zijn de onderzoekers erin geslaagd om met beperkte middelen een vliegenpopulatie te kweken die heel stabiele resultaten oplevert. Het kreeg daarvoor 600.000 euro van investeerders en nog eens 400.000 euro van de stad Antwerpen en VLAIO. “De larven van onze vliegen maken voldoende insuline aan om een rendabele fabriek te bouwen.” Die plannen zijn er. De bedoeling is om tegen 2026 één fabriek te bouwen als showcase, en dan de technologie in licentie te verkopen aan andere bedrijven die al productiesites hebben.
Als de resultaten blijven volgen en voldoende investeerders het aandurven om op de langere termijn te denken, dan zullen we volgens Jacobs nog veel van de zwarte soldatenvlieg horen. “Zelf gaan we niet snel insecten eten. Maar een kip die ermee gevoederd werd? Daar hebben we weinig op tegen. En kweekvlees? Dat mag niet duurder worden dan gewoon vlees. Anders blijft zo’n kweekburger een gimmick, zal het nooit doorbreken bij de massa en geen verschil maken voor het klimaat.”
