Jan is al vele jaren op zoek naar die typische Vlaamse kroeg. “In 2008 heb ik met Volkskunde Vlaanderen een website opgericht waar de mensen leuke cafés konden aanbrengen. Die website is intussen verdwenen. Tijdens corona begon ik dan te werken aan een boek rond dit thema, en toen kwam de tweede lockdown. Het werd meer en meer duidelijk dat de sociale factor van cafés belangrijker was dan men dacht. Als we Midas Dekkers mogen geloven, dan kunnen de psychiaters hun bezoekuren verdubbelen als het bruine café morgen niet meer bestaat. Nog zo’n believer: comedien Bart Kruismans stelt voor het cafébezoek door het ziekenfonds te laten terugbetalen.”
Tal van cafés in ons land hebben een erfgoedwaarde. Jan: “Daar bestaan lijsten van. Sommige cafés zijn beschermd, de meeste zijn dat niet. Ook al hebben ze een erfgoedwaarde. Maar telkens er een café dreigt te sluiten, kunnen we online vinden of er erfgoedwaarde aanwezig is. We zijn er al in geslaagd cafés te redden, trouwens.”
“Denk maar aan De Bostella in Essen-Hoek. Door de lokale inwoners en de politici erop te wijzen dat zonder dat karaktervolle café de wijk verweesd zou achterblijven, schoten mensen in actie en bleef het café bestaan. Er was ook In Milano, een café in Ternat. De zaakvoerster was een oude dame die overleed. De zaak kwam te koop en vier jonge stamgasten konden het overnemen ook al boden zij niet het hoogste bedrag. Maar ze hebben de kroeg wel in zijn oorspronkelijke staat behouden.”
Burgemeester
Waar mogelijk nemen we met Volkskunde Vlaanderen contact op met het gemeentebestuur. Meestal laat de bevoegde schepen ons weten dat er niet veel aan te doen is, omdat het de privémarkt betreft. Maar we konden via een gemeentebestuur toch al cafés van de ondergang redden. Zo hebben we nu contact met het gemeentebestuur van Dilbeek om de oude volkskroeg In de Linde te redden.”
“We zien in verschillende gemeenten nu al ‘zondagscafés’ ontstaan”, gaat Jan verder. “Mensen openen thuis een ruimte waar men op zondag iets kan komen drinken. Anderzijds merken we ook dat een nieuw café een boost kan geven aan een buurt. Het beste voorbeeld is café Mombasa in Borgerhout. Voor de Mombasa opende, was het plein verloederd. Nadien kwamen er restaurant Miro, Bar Luca en koffiehuis Mokkakapot. Het plein kende een felle heropleving”, vervolgt Jan die ook contacten onderhoudt met Libertap, de belangenvereniging die het rijke Belgische erfgoed van bier en cafés wil beschermen. “Nog een voorbeeld is het bekende Brusselse café De Monk dat aan een wurgcontract met de brouwer ten onder ging. Met Libertap willen we hier wat aan veranderen.”
Jan heeft een boek op de plank liggen, met citaten over volkscafés, en bijbehorende foto’s. Ook op die manier wil hij dat stukje Vlaams volksleven eren. De foto’s voor het boek zijn van de hand van zoon Jef. Het boek is nog niet uitgebracht, maar wie de foto’s al wil zien, kan daarvoor vanaf 24 november terecht op de tentoonstelling On a soif in vrijetijdscentrum De Schelde in Zandvliet. De tentoonstelling loopt gedurende drie maanden.
