Het chemiebedrijf Ineos heeft verscheidene vestigingen in de Antwerpse haven. Eerder deze maand raakte bekend dat de productie van zijn chemiefabriek in Doel al een jaar stilligt en dat het in de vestiging in Zandvliet tegen 2026 dertig banen wil schrappen, weliswaar zonder naakte ontslagen.
Nu blijkt dat ook de vestiging van Ineos in Geel sinds april een systeem van economische werkloosheid heeft ingevoerd. Werknemers moeten dan enkele dagen of weken thuiszitten en krijgen voor die duur maar een deel van hun loon uitbetaald. Concreet gaat het om 65% van hun gemiddeld loon, al legt het bedrijf daar dikwijls nog een som bovenop.
“De economische werkloosheid bij Ineos in Geel zou nog zeker tot het tweede kwartaal van volgend jaar aanhouden”, zegt Werner Sels, secretaris van de christelijke vakbond ACV Puls. “Ineos is maar een van de vele voorbeelden van chemiebedrijven waar de productie is teruggeschroefd. Ook bij ExxonMobil in Meerhout is er minder werk dan anders. En bij JBF Global in Geel, waar grondstoffen voor petflessen worden gemaakt, wordt het personeel ook enkele dagen per maand op economische werkloosheid gezet. Ik volg de petrochemie nu al sinds 2009, maar zo’n crisis heb ik nog nooit meegemaakt.”
Volgens Tim Peeters, secretaris bij de socialistische vakbond ABVV, heeft JBF Global intussen ook al mensen aan de deur gezet. “Enkele weken geleden zijn daar zes mensen ontslagen en is één contract van bepaalde duur niet verlengd”, zegt hij. “Voor de rest is er ook minder productie bij Estée Lauder in Westerlo en is er een productiedaling van 18% bij Veolia Water Technologies in Herentals. Deze crisis is ongezien.”
Ook crisis in regio-Mechelen
Ook in de Mechelse regio kreunen veel chemiebedrijven van miserie. “Er is een enorme piek van economische werkloosheid”, zegt Paul Schoeters, secretaris van de christelijke vakbond ACV. “Bij Lyondell Bassell in Bornem (het vroegere Schulman Plastics, red.) worden de ongeveer driehonderd werknemers om de beurt een tijdje op economische werkloosheid gestuurd. Bij Kemisol in Heist-op-den-Berg, waar isolatiemateriaal wordt gemaakt, is de situatie soortgelijk. En woensdag staat er bij European Master Batch (EMC) in Bornem, de chemieafdeling van textielbedrijf Sioen waar basisstoffen voor plastic draden voor zeilen in vrachtwagens worden gemaakt, een bijzondere ondernemingsraad op het programma. We vrezen voor jobverlies.”
Kostenhandicap
Veel bedrijven in de chemiesector verkeren dus duidelijk in een crisis. In het algemeen wordt vandaag 70% van de productiecapaciteit in de chemiesector in Vlaanderen benut. Normaal is dat 78%. Hoe komt dat? “Er zijn meerdere redenen, maar onze kostenhandicap is een belangrijke factor”, zegt Gert Verreth, woordvoerder van Essenscia Vlaanderen, de sectorfederatie van chemiebedrijven. “We hebben een concurrentieel nadeel ten opzichte van Amerikaanse bedrijven, want de gasprijs is bij ons vier keer hoger dan in de Verenigde Staten. De elektriciteitsprijs is bij ons ook hoger dan in de buurlanden. Dat is een belangrijk nadeel voor een energie-intensieve industrie zoals de chemie. Bovendien hebben de Duitse en Franse overheid grotere budgetten om hun chemiesector te steunen, waardoor zij beter door de energiecrisis kunnen komen. En verder zijn onze loonkosten door de automatische indexering ook veel hoger dan in onze buurlanden.”
Crisis in China en Duitsland
En dan zijn er nog twee factoren waarover we het niet hebben gehad: de crisissen in China en Duitsland. “In China herstelt de economie zich na corona veel minder snel dan verwacht”, zegt Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België. “Chinezen consumeren dus minder, waardoor Chinese bedrijven hun producten op de Europese markt proberen te slijten. Die producten zijn meestal goedkoper. Door die scherpere concurrentie produceren veel chemiebedrijven in ons land minder.”
“En dan is er nog de crisis in Duitsland”, zegt Peter Vanden Houte. “Die heeft grote gevolgen voor de Antwerpse chemiesector, omdat Duitsland de belangrijkste handelspartner is. De gasprijzen in Duitsland zijn nog steeds hoger dan voor de oorlog in Oekraïne, waardoor er minder wordt geproduceerd. De economie draait er niet goed. Bovendien komen veel chemieproducten die in de provincie Antwerpen worden gemaakt, terecht in Duitse auto’s. Maar de Duitse auto-industrie heeft de boot van de elektrische wagens gemist. Ze hebben te lang ingezet op diesel. Veel onderdelen van elektrische auto’s die in Duitsland worden besteld, komen nu uit China, waardoor Duitse toeleveringsbedrijven van de auto-industrie, en dus ook de Antwerpse chemiebedrijven, minder werk hebben.”
“En tot slot mag je ook de stijgende rente niet vergeten”, zegt Peter Vanden Houte. “Daardoor draait de bouwsector niet goed en dat is ook een sector waar chemiebedrijven veel producten voor aanleveren.”
Geen beterschap op komst
Miserie met de grote M dus. Dan rest ons nog één vraag: is er beterschap op komst? “Ik zie er niet snel verandering in komen”, zegt Peter Vanden Houte. “Er is nu eenmaal minder vraag naar producten uit de traditionele industrie en we gaan onze kostenhandicap tegenover het buitenland niet zomaar oplossen. Er is dus niet echt beterschap in zicht.”
Chemiebedrijven in moeilijkheden
* Ineos Doel: ligt al jaar stil
* Ineos Zandvliet: mogelijk 30 banen weg tegen 2026
* Ineos Geel: sinds april economische werkloosheid
* ExxonMobil Meerhout: minder werk dan anders
* JBF Global Geel: enkele dagen per maand economische werkloosheid
* Estée Lauder Westerlo: productiedaling
* Veolia Water Technologies Herentals: productiedaling van 18%
* Lyondell Bassell Bornem: 300 werknemers om de beurt economisch werkloos
* Kemisol Heist-op-den-Berg: systeem van economische werkloosheid
* European Master Batch Bornem: woensdag bijzondere ondernemingsraad
