Kleven voor het klimaat is de snelste weg naar een opener voor het journaal of de voorpagina van de krant. Maar zet het veel zoden aan de dijk? De klimaatklevers zelf hebben alvast besloten dat ze niet langer dit soort van acties zullen ondernemen. Die zorgen voor veel aandacht maar wekken tegelijk veel ergernis en boosheid op bij het grote publiek. Bewustzijn en verontwaardiging zijn een noodzakelijke voorwaarde om mensen hun gedrag te laten aanpassen. Maar het is geen voldoende voorwaarde.
Om mensen echt tot actie te bewegen, zijn financiële stimulansen het meest effectief. Anders gezegd: het gedrag van mensen stuur je het makkelijkst via hun portemonnee.
“De vergroening van het wagenpark is voor het grootste deel te danken aan bedrijfswagens.”
Zo blijkt uit recent onderzoek van de zakenkrant De Tijd dat de gemiddelde Belgische bedrijfswagen vandaag een lagere CO2-uitstoot heeft dan de gemiddelde particuliere auto. Tien jaar geleden was dat nog precies omgekeerd: toen waren bedrijfswagens vervuilender dan de auto’s van particulieren. Vanwaar die ommekeer? Fiscaliteit.
Sinds een aantal jaren daalt de fiscale aftrekbaarheid van auto’s met een verbrandingsmotor pijlsnel. Alleen hybride voertuigen en elektrische wagens zijn nog volledig fiscaal aftrekbaar. Diesel- en benzinewagens worden tegelijk steeds meer fiscaal afgestraft. Het gevolg: het leeuwendeel van alle nieuwe bedrijfswagens zijn elektrisch en de vergroening van het wagenpark is voor het grootste deel te danken aan bedrijfswagens. Moraal van het verhaal: centen sturen gedrag.
Ook elders geldt hetzelfde principe. Het Nederlandse Pensioenfonds ABP (Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds) is een van de grootste pensioenfondsen van Europa en heeft ongeveer 350 miljard euro aan vermogen onder beheer. Daarmee investeren ze in aandelen en obligaties wereldwijd. Elk bedrijf ter wereld wil graag een dergelijke grote, stabiele en prestigieuze partij als aandeelhouder.
Afgelopen oktober besliste ABP echter dat het niet langer aandeelhouder wilde zijn van Shell. Dat zorgde voor een schok – het grootste Nederlandse pensioenfonds dat niet langer investeerde in Shell – lang een van Nederlands industriële kroonjuwelen. Toch was het ABP ernstig: ze willen niet langer investeren in producenten van fossiele brandstoffen. Net zoals ze niet investeren in tabak of in wapenproducenten. Afgelopen week kondigden ze bovendien aan dat ook de aandelen in heel wat banken binnenkort de deur uitgaan. Volgens haar zijn veel banken nog te gul met krediet aan bedrijven die zorgen voor klimaatverandering.
“Alleen door de financiële middelen kredieten, verzekeringen en investeringen als grote hefboom te gebruiken, kan het gedrag van bedrijven veranderd worden. “
Het Noorse pensioenfonds – zowat het grootste ter wereld- zette al eerder die stap en investeert ook niet langer in fossiele brandstoffen. Moraal van het verhaal: echte klimaatactie zal er pas komen wanneer financiers, verzekeraars en grote beleggers in hun dagelijks beleid rekening houden met de effecten op het klimaat.
Zo hebben enkele honderden financiële instellingen, verzekeraars en vermogensbeheerders zich afgelopen jaren aangesloten bij de Glasgow Financial Alliance for Net Zero. Zij verbinden zich ertoe om te streven naar een net-zero portefeuille. Met andere woorden: een bank die ervoor zal zorgen dat haar hele kredietverlening klimaatneutraal is, een verzekeraar die alleen nog dekking geeft aan activiteiten die klimaatneutraal zijn… Hoe meer grote partijen zich hierbij aansluiten, hoe moeilijker het wordt voor grote uitstoters om nog aan kredieten, verzekeringen of investeerders te raken. Alleen door de financiële middelen kredieten, verzekeringen en investeringen als grote hefboom te gebruiken, kan het gedrag van bedrijven veranderd worden.
Krijg je binnen 5 jaar nog een lening voor een benzine slurpende auto? Kan een vliegtuigmaatschappij zich binnen 10 jaar nog verzekeren? Investeert mijn pensioenfonds nog in oliemaatschappijen? Het antwoord op die vragen is het antwoord op het klimaatprobleem. Grote en kapitaalkrachtige financiële partijen zullen in hun beleid steeds meer rekening houden met de impact op het klimaat.
“We zijn voor klimaatneutraliteit” is makkelijk gezegd en heel vrijblijvend. Ook jezelf vastkleven aan kunstwerk zet weinig zoden aan de dijk. Er is dan ook maar één effectieve hefboom die echt het verschil kan maken: de toegang tot geld. De geldkraan naar grote klimaatvervuilers langzaam dichtdraaien en tegelijk meer geld voorzien voor klimaatneutrale bedrijven en technologieën. Dat is de enige duurzame manier naar een effectief klimaatbeleid. Woorden zijn goedkoop, alleen geld zet zaken in beweging. Of met andere woorden: “Climate bullshit walks, climate money talks”.
