In het pand in de Sint-Jorispoort, een straat in hartje Antwerpen, zat jarenlang een tweedehandsmeubelzaak. Tot in volle coronacrisis een uitverkoop werd gehouden. Vandaag kondigt een opschrift op de gevel de nakende opening aan van een winkel van de interieurarchitecte die ook het aanpalende luxehotel Botanic Sanctuary aankleedde. “Living the Botanic Sanctuary Antwerp experience”, staat er.
Honderd meter verderop berichten de aanplakborden op twee naburige gebouwen over de aanvraag van een nieuwe omgevingsvergunning. De twee voormalige handelspanden worden samengevoegd tot één restaurant dat in verbinding zal staan met het Botanic Sanctuary. Aanvrager van de vergunningen: Eric De Vocht, de Antwerpse projectontwikkelaar achter vastgoedvehikel Inter Real Estate Trusty (Iret) dat het Botanic Sanctuary bouwde.
Nog eens honderd meter verderop wordt een hoekpand volop verbouwd. Vroeger zat hier een hamburgertent, daarna een pizzeria. Volgens buren komt er nu een luxueuze koffiezaak. En alweer is de opdrachtgever het bedrijf achter het Botanic Sanctuary.
“De eigenaars van dat hotel zijn van onze wijk een ‘Place m’as-tu vu’ aan het maken”, zegt een van de overgebleven zelfstandigen in de Sint-Jorispoort. Met haar naam wil ze niet in de krant. “De hoteluitbaters blijven mijn buren, en ik wil vermijden dat de relatie volledig verzuurt. Maar het is een feit: ooit zat deze straat vol gezellige winkels. Nu krijgt het Botanic Sanctuary pand na pand in handen, door massaal alle huurcontracten en de bijhorende handelsfondsen over te nemen. Intussen kregen ze ook de toestemming om komende kerst de straat te versieren, wat de zelfstandigen van de buurt vroeger deden. Wat hebben wij straks nog te zeggen?”
Japanse notenboom
Het Botanic Sanctuary is een van de weinige hotels in Vlaanderen dat kan pronken met een superior-waardering van vijf sterren. Dat merk je aan alles. Terwijl portiers de deuren openen van de Porsches en Cadillacs van pas gearriveerde klanten en butlers hun reiskoffers overnemen, wordt in de met marmer afgewerkte hotelbar genipt aan glazen champagne van huizen als Piper-Heidsieck en Dom Pérignon. Voor de meest luxueuze suites tikken gasten wel 6.000 euro per nacht af.
Maar het hotel is ook omstreden. Iret kreeg de site, eigendom van het OCMW van Antwerpen, in 2018 in erfpacht voor 66 jaar. In ruil moest het eenmalig 3 miljoen euro betalen, en daarna omgerekend 18.500 euro per maand. De renovatie zou bovendien moeten gebeuren met respect voor het erfgoed. De geschiedenis van de site, ooit een gasthuis, gaat terug tot de twaalfde eeuw. Al tijdens de bouwwerkzaamheden in 2021 stelde het agentschap Onroerend Erfgoed echter bouwovertredingen vast. Uiteindelijk werden zes pv’s opgesteld. Zo liet Iret rond de Japanse notenboom van de aanpalende botanische tuin – beschermd erfgoed dat niet eens deel uitmaakt van de hotelsite – zonder vergunning een luifel met betonnen fundering bouwen. De buurtweg die over het hotelterrein loopt, werd afgesloten met een slagboom, op de oprijlaan werden zonder vergunning metalen bogen geplaatst. Ook de serre, een deel van de wellnessruimte en de wintertuin werden zonder vergunning gebouwd.
Eind 2022 probeerde Iret die bouwovertredingen te laten regulariseren. Het had dan al de slagboom verwijderd en de luifel ingekort. Toch ving de projectontwikkelaar bot: de stad bleef eisen dat alle overtredingen werden gecorrigeerd. Anderhalf jaar later, in mei 2024, probeerde Iret het opnieuw – om begin juli plots wél groen licht te krijgen van het stadsbestuur. “Nadat verschillende overtredingen gecorrigeerd werden, zoals de slagboom, werd de nieuwe aanvraag nauwgezet bekeken”, zegt Joost Houtman, woordvoerder van de Antwerpse schepen van Stedenbouw. Tot haar overstap naar de Vlaamse regering was dat Annick De Ridder (N-VA), binnenkort neemt partijgenoot Johan Klaps haar functie over. “Wij concludeerden dat een doordachte afweging is gemaakt tussen behoud van erfgoed en functionele herbestemming. Van een bijna verloren erfgoedparel is een iconische site met wereldfaam gemaakt. Dat er bij complexe renovatieprojecten werken worden uitgevoerd zonder bouwvergunning, is trouwens niet uitzonderlijk.”
Octopus
Enkele buurtbewoners leggen zich daar niet bij neer en eisen dat de regularisatie vernietigd wordt. Ze tekenden beroep aan bij de provincie, die hun klacht intussen ontvankelijk verklaarde. “Wij zijn voor alle duidelijkheid niet jaloers op de kapitaalkrachtige hotelklanten, of bezig met partijpolitiek”, zeggen stedenbouwkundige Dirk Luyten en Johan Bijttebier, bezieler van het burgercomité Stop Uitverkoop Antwerpen. Beiden waren ooit actief bij Agalev, voorloper van Groen.
“We begrijpen ook dat stadsbesturen samenwerken met de immowereld. Alleen: van het openbaar domein moeten ontwikkelaars afblijven”, zegt Luyten. In hun bezwaarschrift voeren de omwonenden aan dat bij de bouw van het hotel niet alleen bouwovertredingen zijn begaan, maar dat sommige constructies – zoals de omstreden luifel – buiten de perceelgrenzen werden gebouwd. “Iret is als een octopus”, zegt Bijttebier. “Met hun tentakels nemen ze steeds meer omliggende panden over. Ik heb niks tegen horeca, ik hou ook van lekker eten. Maar wat hebben wij, buurtbewoners, aan een zoveelste sterrenrestaurant?” Luyten: “Ik mis de kringloopwinkel die hier vroeger zat. Ook de botanische tuin wordt stukje voor stukje ingepalmd. Een publieke eigendom, die alle Antwerpenaars toebehoort, wordt geprivatiseerd door de uitbater van een vijfsterrenhotel. En het stadsbestuur gaat daarin mee. ”
Licht verlieslatend
Op het stadhuis wordt benadrukt dat de regularisatie van de bouwwerken werd gekoppeld aan de termijn van de erfpacht. “De uitgevoerde werken zijn onlosmakelijk verbonden met de hotelfunctie”, zegt Houtman. “Houdt die op, dan kunnen de constructies weer weg.”
Of het hotel snel zal ophouden te bestaan, is de vraag. De 66-jarige erfpacht die Iret geniet, kan worden verlengd. De projectontwikkelaar vestigde zijn hoofdkantoor al naast het hotel, in vroegere kantoren van het OCMW. De overname van tal van omliggende huurpanden en bijhorende handelsfondsen rond het Botanic Sanctuary wijzen er bovendien op dat Iret zijn aanwezigheid wil verstevigen. En de uitbating van het hotel mag de voorbije jaren dan wel licht verlieslatend zijn geweest, een probleem is dat allerminst, zo leert een blik op de jaarrekening van de achterliggende vennootschap NV Elzenveld. De Vocht pompte de voorbije jaren ruim 140 miljoen euro in het hotel vanuit Iret, dat erg winstgevend is. In 2022 maakte het nog 55 miljoen euro nettowinst. Bij de bovenliggende Luxemburgse holding van De Vocht, Belfilux, staat zoveel geld geparkeerd, honderden miljoenen euro’s, dat de Antwerpenaar niet hoeft wakker te liggen van een verlieslatende post.
Het doet onvermijdelijk de vraag rijzen of Iret ook plannen heeft met het Elisabethziekenhuis. Dat staat op een site van 6.000 vierkante meter pal naast het Botanic Sanctuary en zal uiterlijk in 2030 sluiten. Het Antwerpse stadsbestuur zegt dat daarover nog niks werd besloten. “Indien het OCMW beslist om de gebouwen in erfpacht te geven, komt er een marktbevraging”, zegt Houtman.
Iret was niet bereikbaar voor commentaar. Na herhaaldelijke pogingen meldde een medewerkster “niet te weten wanneer de directie wenst in te gaan op vragen, als ze dat überhaupt al van plan zou zijn”.
