Fietsers die het traject Kontich-Antwerpen afleggen via drukke verkeersassen zoals de Prins Boudewijnlaan, krijgen tot drie keer meer roet en 20% meer ultrafijnstof binnen dan mensen die voor de fietsostrade F1, de fietsostrade Antwerpen-Mechelen die grotendeels langs het spoor loopt, kiezen. Tot die vaststelling kwam Jelle Hofman, onderzoeker van het Departement Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Antwerpen, die drie maanden lang vergelijkende metingen uitvoerde.
Jelle Hofman: “De luchtkwaliteit is uiteraard afhankelijk van vele factoren, zoals onder meer het weer, maar deze studie toont aan dat we dus wel gedeeltelijk kunnen ‘ontsnappen’ aan luchtverontreiniging en de gerelateerde gezondheidseffecten, door drukke verkeersassen te mijden tijdens het woon-werkverkeer.”
Vergelijkend onderzoek
Met zijn AIRpack, een rugzak met mobiele meetapparatuur, fietste Jelle Hofman tussen januari en maart 2017 elke werkdag tijdens de spitsuren het traject van Kontich naar Antwerpen. Afwisselend koos hij 40 keer voor het traject via de F1 en 40 keer ging het via een iets korter traject (8.4 km vs 9 km) langs onder meer de drukke Prins Boudewijnlaan.
Op die manier kon Hofman de concentratie aan roet (black carbon; BC) en ultrafijne stofdeeltjes (UFP) langsheen de beschouwde trajecten meten, en dat met een hoge meetresolutie: één meting per tien seconden. Bovendien werd ook de blootstelling aan zware metalen en de hoeveelheid ingeademde lucht (effectieve blootstelling) via de hartslag bepaald.
Tot in de hersenen
Ondertussen is voldoende bekend dat roet, ultrafijn stof en zware metalen een negatieve invloed op de gezondheid hebben.
“De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bestempelt roet als kankerverwekkend, terwijl blootstelling aan ultrafijnstof onder meer leidt tot cardiovasculaire en respiratoire problemen. Bovendien zijn de ultrafijne deeltjes zo klein (<0.1 μm) dat ze via de longen in het bloed worden opgenomen, getransporteerd worden doorheen het lichaam en zelfs worden teruggevonden in onze hersenen”, legt de bio-ingenieur uit.
De metingen wijzen uit dat de kwaliteit van de lucht aanzienlijk verschilt tussen beide trajecten. Langsheen de drukke verkeersassen ligt de roetconcentratie bijna drie keer hoger dan op de fietsostrade: 3.38 vs 1.32 μg/m3. Het aantal ultrafijne stofdeeltjes ligt ook 20% hoger op de assen met veel autoverkeer: 14 698 vs 12 818 deeltjes/m3. Hoewel het traject langs de fietsostrade langer is, werd er toch minder roet (1.1 vs 2.6 μg) en ultrafijn stof (10.7 vs 11.3 x 109 deeltjes) ingeademd.
Ontsnappen is mogelijk
Niet iedereen heeft een fietsostrade voor de deur. Niet elk fietspad is een fietsostrade. Niet elk fietspad of fietsostrade is ‘gezond’ gelegen. Maar eenvoudige routekeuzes kunnen al grote verschillen maken. “Het is opvallend dat ruimtelijke factoren een rechtstreekse invloed op de waargenomen concentraties hebben. Een parkje bijvoorbeeld resulteert onmiddellijk in verlaagde concentraties, terwijl de concentraties de hoogte inschieten nabij drukke kruispunten”, besluit de onderzoeker.
