Hoelang blijft de Antwerpse diamantsector nog bestaan? De vraag is aan de orde, nu de diamanthandel in Antwerpen in elkaar lijkt te storten. In de eerste negen maanden van dit jaar heeft de Antwerpse diamantsector voor 3,4 miljard dollar aan ruwe diamanten geïmporteerd. Dat is 38 procent minder dan in dezelfde periode vorig jaar. De handel in gepolijste diamant is in een jaar tijd met zo’n 14 procent afgenomen. Die dalingen zijn geen tijdelijk effect. De Antwerpse diamantsector bloedt structureel.
Er lijkt een heropleving te zijn in 2021, dus na de diepste coronacrisis. Maar dat is schijn: de val in de diamanthandel tijdens corona was zo diep, dat ze daarna wel even moest herstellen, onder meer omdat consumenten hun aankopen van luxegoederen zoals diamant even hadden uitgesteld. Na corona kromp de handel weer in elkaar. Voor ruwe diamanten is de handel in dik tien jaar tijd met 70 procent gedaald. De markt van de gepolijste diamanten in Antwerpen is in dik tien jaar tijd met 40 veertig afgenomen.
Vandaag telt de Antwerpse diamantsector ongeveer 1.600 bedrijven en zo’n 6.000 jobs. “Maar niet voor lang meer. Binnen de vijf jaar zal de diamantsector in Antwerpen bijna helemaal verdwenen zijn”, zegt een diamanthandelaar, die vanwege de gevoelige materie niet met zijn naam in de krant wil. Een kenner van de sector geeft de handelaar gelijk. “Ik zie de situatie ook redelijk dramatisch in”, zegt de kenner. “De laatste tijd hebben veel mensen hun baan in de sector al verloren.” Een voorbeeld daarvan is de recente sluiting van het laboratorium van De Beers in Antwerpen, waardoor zo’n vijftig mensen hun job zijn kwijtgespeeld.
Er zijn minstens vier redenen voor de ondergang van de Antwerpse diamantsector.
1. Boycot van Russische diamanten
Sinds december 2023 mogen landen die lid zijn van de G7, zoals België en alle andere lidstaten van de Europese Unie, geen diamanten meer verhandelen met Rusland, als straf voor de oorlog die Rusland voert tegen Oekraïne. “Dat heeft een grote impact op onze sector, want ongeveer een derde van de diamanten die voor de sancties in Antwerpen passeerden, waren van Russische origine”, zegt Ine Tassignon, woordvoerder van Antwerp World Diamond Centre (AWDC), de organisatie die de diamantsector vertegenwoordigt. “In enkele andere wereldcentra die belangrijk zijn voor de diamant, zoals Dubai, gelden de sancties voor Russische diamanten niet.” Een Antwerpse diamanthandelaar vult aan: “Die sancties zijn dodelijk voor de Antwerpse diamantsector. Rusland wordt daar eigenlijk niet door getroffen. De Russen verkopen hun diamanten gewoon aan andere centra, zoals Dubai of Zuid-Afrika. Maar Antwerpen bloedt dus wel.”
2. Concurrentie van synthetische diamant
“De wereldmarkt wordt sinds enkele jaren overspoeld door diamanten die in een laboratorium zijn gemaakt”, zegt Koen Vandenbempt, diamantexpert van de Universiteit Antwerpen. “De technologie om die synthetische diamant te maken, is in enkele jaren tijd fors vooruitgegaan. Die synthetische diamant is vandaag makkelijk tien keer goedkoper dan echte diamant, die uit een diamantmijn komt. Met het blote oog zie je geen verschil tussen die synthetische en echte diamant. Je ziet alleen aan het bijhorende certificaat dat een diamant uit een echte mijn komt. Door het prijsverschil kunnen veel handelaars in echte diamant niet meer met goedkope synthetische diamant concurreren.”
3. Gedaalde koopkracht in China en VS
De Amerikanen zijn de grootste klant van gepolijste diamanten uit Antwerpen. In de eerste negen maanden van dit jaar leverde de Antwerpse export van gepolijste diamanten naar de Verenigde Staten 1,6 miljard dollar op. De Chinese regio Hongkong staat met een opbrengst van 1,5 miljard dollar op de tweede plaats. Dat betekent dat de Antwerpse diamantsector sterk afhangt van de Amerikaanse en de Chinese economie. En die economieën doen het tegenwoordig niet zo goed. In de Verenigde Staten swingt de inflatie voor veel goederen de pan uit, en in China is de economische groei ook een schim van wat ze ooit was, onder meer vanwege de vastgoedcrisis in dat land. “Door de dalende koopkracht is goedkopere synthetische diamant in die landen veel populairder geworden”, zegt Ine Tassignon van het Antwerp World Diamond Centre.
4. Veel regels en administratieve rompslomp
“Diamantairs die vanuit Antwerpen handel drijven, moeten aan enorm strenge regels voldoen”, zegt een diamanthandelaar. “Ze moeten hun leveranciers volledig doorlichten, zoals nagaan of die zeker geen geld hebben witgewassen. Dat is enorm veel werk, zeker voor de vele kleine diamantairs die er zijn. Het is duidelijk dat niet alle diamantairs dat vele werk zullen blijven volhouden, zeker niet als hun winstmarges drastisch krimpen.”
Hoop voor de sector
Er is nog een klein beetje hoop voor de sector, en die hoop heet transparantie. “Er wordt gewerkt aan een systeem waarbij een koper van een diamant vanaf 1 maart 2025 alle informatie over de steen, dus waar die uit de grond is gekomen en door wiens handen die al is gegaan, digitaal zal kunnen raadplegen”, zegt AWDC-woordvoerder Ine Tassignon. “Antwerpen is nu al het meest transparante centrum voor diamant in de wereld. Juweliers en goudsmeden die in Antwerpen diamanten kopen, weten dat die stenen geen bloeddiamanten zijn en niet uit Rusland komen. Grote juwelenwerken vragen die transparantie steeds meer.” Een kenner van de sector beaamt dat. “De Antwerpse diamantsector zal wellicht betrouwbaarder en kwalitatiever worden”, zegt de kenner. “En ook een pak kleiner. Maar is dat erg? Diamantbedrijven die geen echte meerwaarde bieden, moeten misschien niet blijven bestaan.”
KBC rekent 484 euro per jaar voor zichtrekening van diamantairs, maar voor hun handel zijn ze niet welkom
Tot voor kort was het voor een Antwerpse diamantair bijna onmogelijk om een zichtrekening te openen bij een Belgische bank. Banken vrezen ervoor dat ze zelf een monsterboete krijgen, als een diamanthandelaar die bij hen klant is, op witwasoperaties wordt betrapt. Banken moeten veel extra personeel inzetten om alle transacties van diamantairs te controleren.
KBC kwam begin dit jaar in het nieuws, omdat het volgens zijn officiële tariefplan 30.250 euro per jaar aanrekende aan een diamantair die een zichtrekening wilde openen. Geen enkele diamantair is daarop ingegaan. De Kamer heeft intussen een wet gestemd, waarin staat dat de kosten voor een gewone zichtrekening maximaal 484 euro per jaar mogen bedragen. “Vanaf november zullen wij diamantairs als klant aanvaarden, voor verrichtingen die niets met de aan- of verkoop van diamanten te maken hebben”, zegt Viviane Huybrecht, woordvoerder van KBC nu. “Ze mogen de zichtrekening dus alleen gebruiken voor zaken zoals bijvoorbeeld de betaling van de huur, de elektriciteit of de lonen van medewerkers.”
“Een diamantair moet dan wel een ‘diamond dealer statement’ ondertekenen, waarin hij belooft om de zichtrekening niet voor diamanthandel te gebruiken. Wij zullen opvolgen of de diamantair zich aan de gemaakte afspraken houdt. Als blijkt dat dit niet zo is, zal de klantenrelatie worden opgezegd.” Maar wat gebeurt er als diamantairs dat statement niet willen ondertekenen? “Dan betalen ze 3.025 euro per jaar, en mogen ze nog steeds geen professionele transacties uitvoeren via een rekening van KBC”, zegt Viviane Huybrecht. De hogere kosten komen er omdat KBC dan meer controles moet doen.
Kunnen diamantairs een rekening openen bij KBC voor het verhandelen van diamanten? “Neen”, zegt Viviane Huybrecht.
