De actualiteit maakt dat alle ogen gericht zijn op Van Hool. Terecht, een drama voor veel medewerkers. Niemand had het weer zien aankomen. Maar is dat wel zo? Is dat écht een Zwarte Zwaan die men niet kan voorzien of hangt nog meer onheil in de lucht?
Analisten haasten zich om zich te verdiepen in de familievetes of het slecht management bij Van Hool. Maar we moeten ook kijken naar het macro-economisch klimaat in België. Van Hool is trouwens geen geïsoleerd geval, maar een zoveelste in de lange rij van industriële bedrijven die er de brui aan geven. Wat scheelt er precies?
De Wet Renault
Herinneren we ons nog Renault? Precies 100 jaar geleden vestigde het bedrijf zich in Vilvoorde en stelde het tot 4.000 mensen tewerk. Een kwarteeuw geleden sloot het productiefste bedrijf van de Renault-groep haar deuren en verloren er 3.000 mensen hun baan. Vilvoorde industriestad werd Vilvoorde koopstad. Waar vroeger de Renaults tot stand komen, kan je nu van alles kopen. En waar vroeger de afgewerkte wagens stonden, zou nu een ziekenhuis worden gebouwd dat al 14 jaar op haar vergunning wacht. Symbolischer kan het niet.
De vakbonden vechten terecht voor hun mensen. Ook halen ze de wet Renault aan, die de procedures vastlegt wanneer een bedrijf een collectief ontslag wil doorvoeren. De wet geeft het personeel en de vakbonden meer tijd om de impact van de ontslagen en de eventuele alternatieven te onderzoeken. Forges-Clabecq, Delacre, Glaverbel, General Motors, Ford … het rijtje van collectieve ontslagen is ellenlang. Ons land had de grootste glasindustrie ter wereld en assembleerde de meeste auto’s per inwoner. En nee, er is niet altijd sprake van familievetes of slecht management, dus moeten de oorzaken ook elders gevonden worden. En zo komen we terecht bij het beleid.
Overheidsaankopen
De Europese overheidsaankopen vertegenwoordigen 18% van het BBP of 2,5 biljoen per jaar. Gigantisch. Maar denkt er één lezer dat de Chinese overheid ooit bussen zou bestellen bij Van Hool? En waarom bestelt de Vlaamse overheid dan wel bij het Chinese BYD? “Deze bestelling van een volgende reeks e-bussen is uitstekend nieuws voor de reizigers en het behalen van onze klimaatdoelstellingen” stelde de verantwoordelijke minister. Als het Vlaamse Van Hool zelfs haar bussen niet kan slijten aan de Vlaamse regering, schept dat weinig vertrouwen voor potentiële buitenlandse kopers. Toegegeven, de bus van Van Hool kost 20% meer dan de Chinese (500.000 tegenover 400.000), maar heeft een 40% grotere actieradius (500 tegenover 350 km). Bovendien worden de meeste Chinese bedrijven ondersteund door de overheid, wat leidt tot concurrentievervalsing.
“De loonkostenhandicap is tussen 2019 en 2023 gestegen tot 2,9% in vergelijking met onze buurlanden”
Rudy Aernoudt
Onze industriële handicap verkleinen
Onze bedrijven moeten bovendien concurreren met een zwaar loonhandicap. Volgens de statistieken van de International Labour Organisation (ILO) zijn de loonkosten per uur in Noord-Macedonië bijvoorbeeld gelijk zijn aan 5,6 dollar, tegenover 45 dollar in België. Je zou dus al negen keer zo productief moeten zijn in België om te kunnen concurreren met Macedonië. Maar dat is niet nieuw. Renault Vilvoorde, zei de toenmalige CEO Louis Schweitzer, heeft de hoogste productie- en loonkosten van de groep. Ook voegde hij eraan toe dat hij dit van de Belgische politici niet mocht vermelden. Een kwarteeuw later staan we nog even ver. Onze loonkosten blijven bij de hoogste van Europa en de loonkostenhandicap met de ons omringde landen is tussen 2019 en 2023 gestegen tot 2,9%. De elektriciteitsprijzen bestaan voor 31% uit heffingen en zijn enkel duurder in Duitsland en Denemarken. En daar komt nu nog de groene transitiekost bij die geschat wordt op 3 à 5 % van de omzet. Blijkbaar was 25 jaar niet voldoende om het kostenprobleem structureel aan te pakken.
De belastingbetaler betaalt het gelag
In het slechtste geval verliezen 2.500 mensen hun job. In het beste geval 1.100. Stel dat ze gemiddeld zes maanden werkloos zijn, dan kost dat respectievelijk 50 miljoen euro of 22 miljoen euro. Deze cijfers verbergen natuurlijk het leed van de getroffen werknemers en hun familie. Gigarant gaf 30 miljoen euro garantie en legde daarvoor al een provisie voor verlies aan. Subsidies kwam er vanzelfsprekend ook aan te pas, bijvoorbeeld via werk en sociale economie die 335.000 euro gaf in 2022/2023. Maar als de Vlaamse overheid blijkbaar niet gelooft in de bussen Van Hool omdat ze te duur of niet innovatief genoeg zijn, waarom geeft ze dan al die subsidies en garanties? Dat is niet coherent.
Moraal van het verhaal
Als wij zo verder gaan en de meeste industrie in Vlaanderen sluiten, zullen wij de beste regio zijn voor het behalen van de klimaatdoelstellingen. Ik pleit echter voor een industriële visie om Vlaanderen opnieuw klimaatvriendelijk te maken voor de industrie. Zonder industrie zullen wij misschien wel CO2-neutraal worden, maar van diensten alleen kan je niet leven. En onze industrie verder laten verhuizen naar landen waar de klimaatreglementering minder strikt is, daar winnen noch de planeet, noch de onderaannemers, noch de belastingbetalers bij.
