Mortsel mag die bewuste namiddag een mager herfstzonnetje verwelkomen. De terrassen staan uiteraard op stal, zo’n mooi weer is het nu ook weer niet. In café Centrum, op de hoek met de Statielei, is het gezellig druk. De koffies-met-een-koekske en bollekes Koninck gaan vlotjes van de toog naar de tafels. Cafébaas Ilir Baleci is net op wandel met zijn kindjes, maar wil gerust even Facetimen. We hebben tenslotte nog samen op de schoolbanken gezeten.
“Ik kom met iedereen op het plein overeen”, zegt Ilir, die zijn goedlachse zelve is. “De zaken gaan goed, de kroeg zit vol. Maar nu moet ik je laten – het is familietijd.”
Dan hobbelen we maar wat verder naar een tafeltje. Daar zitten Francois Lagniau (67) en de tien jaar oudere Ludovica Descheuter te keuvelen. De twee zijn allebei hun partner verloren, maar vonden opnieuw gezelschap bij elkaar. “We komen graag hier in café Centrum, en ook in den Breughel, een paar huizen verder, kan je ons vaak aan een tafeltje vinden”, vertelt Francois. “De bruine kroegen van het plein, dus. Het is alleen spijtig dat er in geen enkel café nog een vogelpik hangt. En er is nergens een kaartclub. Dat zou ik er nog graag bij hebben.”
Sommige zaken op het Gemeenteplein trekken moeilijk klanten aan, weet Francois. “De gevestigde waarden hebben hun vaste stamgasten, maar in de nieuwe kroegen is het vaak maar stilletjes. Zelf proberen we ze altijd wel een keertje uit. Je moet alles eens geprobeerd hebben.” En wat ze dan het liefst drinken? “Ik bestel altijd een Hoegaarden, zij lust al eens een blonde Leffe.”
Naast het Centrum opende net voor de zomer café Nieuw Mortsel. In het pand zaten de voorbije jaren verschillende horecazaken, doorgaans met weinig succes. Ook daar is de cafébaas elders bezig. Dan maar een telefoontje. “De regen van de laatste dagen houdt veel volk thuis”, vertelt Gagarthom Haji (38). “We zitten hier nu vier maanden en er is al een leuk contact met enkele vaste klanten ontstaan. Ook met de buren kunnen we het goed vinden.”
Aan een tafeltje, dicht bij de toog, zit Linda Servaes (66). Zij is geboren en getogen in Mortsel en zag het plein door de jaren heen veranderen. “Al van kinds af kom ik hier in de buurt iets drinken. Soms in café Centrum, mijn kleindochter werkt daar, soms in BP. Sinds kort vind je me ook wel eens hier in Nieuw Mortsel. Mijn man is ziek, dus zo vaak kan ik niet meer op café gaan. Mijn huishouden wacht, jammer genoeg, nog altijd op mij wanneer ik thuis kom. Maar als ik de tijd vind, kom ik graag onder de mensen. Mijn ouders zijn 96 en dus maar een tikkeltje jonger dan enkele van de cafés op het plein. Hier is er altijd wel leven geweest, al is het niet meer te vergelijken met vroeger. Nu staan er wanneer het carnaval is enkele kraampjes of een paar kermisattracties. In den tijd was het hier een ongezien feest. Die tijden zijn voorbij.”
Linda drinkt graag Palm. Dat zie je ook niet meer zo vaak… “Ik vind Koninck snel wat zuur smaken”, vertelt ze. Ieder zijn ding, denken we dan.
Café BP, een vaste waarde in het Mortselse horecalandschap, is nog gesloten. Hoewel het niet met een bordje aan de gevel van de daken wordt geschreeuwd, lezen we online dat de kroeg over te nemen staat. Uitbaters Nick Hermans en Els Roofthooft namen het café in februari 2016 over. Veel veranderden ze niet aan het oude interieur, en ook de vaste klanten bleven komen voor hun alom gekende gezelligheid. Tot er een overnemer is gevonden, blijft café BP open zoals gewoonlijk.
Iets verderop op het plein, in vaste waarde café Breughel, is het als vanouds gezellig druk. Aan de toog gaan de koude Stella’s vlot binnen. “Wij zitten altijd hier”, Marc Simons (65) en Karl van den Bergh (59). “Dit is echt nog een bruine kroeg, dat hebben we graag. En, heel belangrijk, hier tappen ze de pinten zoals het hoort. Breughel moet, denken we, een van de oudste cafés van Mortsel zijn. Het is trouwens ook een van de weinige gebouwen die de Tweede Wereldoorlog zonder kleerscheuren heeft overleefd (Het Amerikaanse bombardement op Mortsel in 1943 was het zwaarste ooit in ons land, red.).”
“Zodra je een bepaalde leeftijd bereikt, kom je bijna automatisch in café Breughel terecht”, zeggen Marc en Karl. “De andere kroegen trekken ander, vaak ook jonger volk aan. Wie hier komt, heeft het allemaal al wel zowat gezien in het uitgaansleven. Hier kan je rustig babbelen met elkaar – zonder ambras, zonder gedoe. Al is het hier meestal sowieso kalm op het plein. De laatste keer dat het écht koekenbak was, was toen Antwerphooligans een supportersbus van Beerschot aanvielen. Maar dat is al enkele jaren geleden.”
Beide heren zagen niet alleen het plein, maar ook de horeca tout court veranderen. “Sinds corona sluiten alle zaken veel vroeger. ’s Nachts een pint pakken? Dan moet je verdomd goed zoeken naar een kroeg die nog open is. Zelfs niet in het centrum van de wereld, Antwerpen-stad. Da’s jammer. Vroeger vertrokken we vrijdagavond op café en kwamen we maandagochtend pas thuis.”
Zo druk het is in Breughel, zo rustig is het in ’t Pleintje. Daar staan Adnane El Marchoui (23) en moeder Dari El Marchoui (48) sinds enkele maanden achter de bar. “Vorige maand was het soms wel gezellig hier, vooral tijdens de weekends. Maar het komt moeilijk op gang, moeten we toegeven. Hoe het komt dat we moeilijk klanten aantrekken? Geen idee, want af en toe zit het dan plots weer wél vol.”
Adnane en Dari zoeken daarom naar een dj, om de weekendavonden wat op te luisteren. “We hebben al enkele mensen aangesproken om plaatjes te komen spelen, maar voorlopig vinden we niemand bereid om achter de draaitafels te kruipen.” Ook het contact met de buren loopt nog wat stroef, vertellen ze. “Wanneer het hier dan eens lekker druk is, krijgen we klachten van buurtbewoners. Zo kregen we de politie al over de vloer vanwege geluidsoverlast, terwijl we echt zo gek niet deden…”
Een van de weinige klanten die in ’t Pleintje een drankje drinkt, is de 31-jarige Matthieuw Tops. “Hier vind je alle soorten klanten”, vertelt hij. “Dit is een kroeg waar iedereen welkom is. Daarom kom ik hier graag.”
Tot slot steken we de immer drukke Mechelsesteenweg over, op weg naar café De Kroon. Nog zo’n begrip in Mortsel. Ook deze zaak staat over te nemen. “De bazin is er niet”, vertelt Nancy Cuyvers, die al jaar en dag in de horeca werkt. “Zij wil de zaak aan iemand anders overlaten. Het is hier op het plein ook al lang niet meer zoals vroeger. Veel nieuwe inwoners van Mortsel gaan gewoonweg niet op café, lijkt mij.”
Gelukkig zijn er nog altijd een resem vaste klanten. “Natuurlijk”, lacht Nancy. “En die mogen iedere dag van de week terugkomen.” Eén van die klanten is Luka Stoop (19). Hij werkt zelf ook in de horeca. “Het is hier altijd gezellig”, vindt hij. “Het Hoefijzer in Boechout, waar ik achter de bar sta, is te vergelijken met De Kroon. Jammer genoeg zie je steeds minder volk op café. In mijn eigen vriendengroep merk ik dat vooral de sociale media jongeren thuishouden. Zij willen niet het zotteke uithangen en dan met een filmpje op Facebook of Instagram belanden.”
“Hier in De Kroon kan je nog terecht voor een oprechte babbel”, pikt de 52-jarige Steven Tijpels in. “Al passeer ik ook vaak eens in de andere kroegen, hoor. Het sociaal contact is belangrijk. En daar mag altijd een pintje bij. Tenzij het later wordt, dan durf ik al eens in de rum-cola te vliegen.”
