Treinen zouden niet rijden, want machinisten kunnen de instrumenten niet lezen. Geen vrachtvervoer, want chauffeurs kunnen geen wegwijzers of straatnamen lezen. Kranten zouden niet geschreven of gelezen worden. Internationaal nieuws over innovaties, handel, nieuwe producten of media zouden we niet kunnen lezen of begrijpen. Rechters doen geen uitspraken, reclamebureaus zijn werkloos. Elektriciteitscentrales, productiebedrijven of banken moeten sluiten. Medische laboratoria zijn dicht, koks kunnen geen recepten meer begrijpen en artsen schrijven geen moderne medicatie meer voor. Kortom: van onze huidige welvarende en moderne maatschappij zou nog maar weinig overblijven.
Zo ver zal het niet komen. Of toch?
Afgelopen week verschenen ronduit dramatische cijfers over de leesvaardigheid van Vlaamse 10-jarigen. Dat de onderwijsresultaten in Vlaanderen al een tijdlang dalen tegenover vergelijkbare landen, was al even geweten. Maar op deze schok waren maar weinigen voorbereid. De leesvaardigheid in Vlaanderen is vandaag de zwakste van heel Europa. Alleen Wallonië doet het nog slechter. Dat is niets minder dan een potentiële catastrofe voor onze toekomstige welvaart.
“We hebben maar één echte grondstof waarop we onze welvaart kunnen bouwen. Die bevindt zich tussen onze oren op gemiddeld 1 meter 70 boven de grond.”
Vlaanderen is een kleine open economie. We hebben maar één echte grondstof waarop we onze welvaart kunnen bouwen. Die bevindt zich tussen onze oren op gemiddeld 1 meter 70 boven de grond: onze hersenen. Die hebben we nodig om basiskennis op te doen, om te leren over de wereld, om ons uit te kunnen drukken, om creatief te zijn, om te innoveren, om te ondernemen, om nieuwe vaardigheden aan te leren.
Kortom: onze welvaart en onze rijkdom zijn uitsluitend gebouwd op hoeveel slimmer we zijn dan de rest van de wereld. Op hoe creatief we kunnen zijn. Op hoe we bestaande ideeën kunnen combineren tot nieuwe innovaties, producten of diensten.
Een zwak onderwijs is een potentiële ramp voor Vlaanderen: voor onze welvaart én voor onze samenleving. In de eerste plaats voor onze welvaart. Mag Vlaanderen zich met deze resultaten binnenkort nog wel een kenniseconomie noemen? Kunnen jongeren nog een diploma halen met deze leesvaardigheid? Wat zijn die diploma’s dan nog waard? Zonder sterk geletterde en hoogopgeleide bevolking wordt het moeilijk om nog internationale investeringen aan te trekken. Een sterk onderwijs is de hoeksteen van innovatie, een hogere productiviteit, ondernemerschap en een diverse economie. Met deze resultaten moeten we ons grote zorgen maken over onze economische toekomst.
“Een kenniseconomie die steeds meer van haar pluimen verliest tegen de achtergrond van een maatschappij die steeds ongelijker wordt. Dat mag onder geen beding de toekomst van Vlaanderen zijn.”
Ten tweede leidt een zwak onderwijs tot toenemende ongelijkheid in de maatschappij. Wanneer jongeren onvoldoende bijleren op school, zullen kansrijke en hooggeschoolde ouders zélf hun kinderen vooruit helpen. Met hun groot sociaal netwerk, financiële middelen en goede connecties zorgen ze voor bijlessen, bijkomende diploma’s. Ze bieden ook boeken, cultuur en intellectuele stimulansen aan. Wie arm is, de taal niet kent of een migratie-achtergrond heeft, die blijft voor altijd achter. Kortom: je afkomst zal dan opnieuw bepalen waar je terechtkomt in het leven.
Dat staat volkomen haaks op wat we als Vlaanderen willen zijn. Een kenniseconomie gebouwd op sterk onderwijs. Waar de lat hoog ligt. Waar ambitie en de beste willen zijn de norm is. Maar ook een maatschappij waar talenten, je inzet en je volharding bepalen hoe je toekomst eruit ziet. Niet je afkomst.
Meer nog dan een waarschuwing voor het onderwijs, waren de slechte leesresultaten van afgelopen week een blik op hoe onze toekomst eruit zou kunnen zien. Een kenniseconomie die steeds meer van haar pluimen verliest, minder investeringen aantrekt, minder ondernemend wordt en minder innoveert. Tegen de achtergrond van een maatschappij die steeds ongelijker wordt. Waar de rijken rijk blijven. Waar wie arm is, arm blijft. Een verarming van de economie. Een steeds ongelijker samenleving. Dat mag onder geen beding de toekomst van Vlaanderen zijn.
Het is hoog tijd dat we ontwaken uit die nachtmerrie. Dat doen we alleen door van onderwijs een absolute prioriteit te maken.
