Waarover gaat het?
Vlaanderen zit door vervuiling en intensieve landbouw vol met stikstof en dat doet de natuur verschralen. Vooral voor beschermde natuurgebieden is er in het dichtbewoonde en geïndustrialiseerde Vlaanderen een probleem. Europa verplicht alle lidstaten om die natuurgebieden immers weer in een goede staat te brengen en dat betekent dat de regels strenger moeten. Vooral in de landbouw, die veel stikstof uitstoot.
Rechters vernietigen meer en meer vergunningen voor landbouwers én andere projecten omdat er niets van stikstof meer bij kan. Eerst moet de situatie verbeteren – en het bad met stikstof dus wat leeglopen –vooraleer er weer extra mag worden uitgestoten. Eerder vernietigde de Raad voor Vergunningenbetwistingen bijvoorbeeld al de vergunning voor ‘werkwinkelwijk’ Broeklin, de opvolger van Uplace in Machelen.
Wat is het probleem met de luchthaven van Zaventem?
Ook diezelfde stikstofconcentraties. De luchthaven heeft momenteel een omgevingsvergunning, maar die loopt midden volgend jaar af. De Vlaamse regering moet een nieuwe afleveren, maar die dreigt tegen dezelfde stikstofmuur te botsen. Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) waarschuwde daar in elk geval voor. De minister zet zo druk op haar coalitiepartners Open Vld en vooral CD&V om snel een akkoord te vinden over stikstof, dat ervoor moet zorgen dat er dus minder stikstof in de natuur terechtkomt.
Vlak naast de luchthaven ligt immers het Floordambos, ook een beschermd natuurgebied. De vergunning voor Broeklin werd net geschorst omdat de impact op dat gebied te groot zou worden. En Zaventem wil de komende jaren de activiteiten zelfs nog uitbreiden. Volgens het voorlopige milieueffectenrapport zou het vrachtverkeer moeten verdubbelen en zou het reizigersvervoer met één vijfde toenemen, waardoor het aantal auto’s en vrachtwagens van en naar Zaventem flink zou toenemen.
Wat zeggen experts?
Dat er echt een probleem is. En dat Zuhal Demir geen loze dreigementen uit om haar collega’s in de Vlaamse regering onder druk te zetten, zoals te horen valt bij CD&V en Open Vld. “Er is inderdaad een reëel probleem. Europa verplicht ons om de natuurgebieden in stand te houden. Indien blijkt dat de impact op die gebieden negatief is, is er een probleem. Deze zaak is dus serieus te nemen”, zegt Luc Lavrysen, professor emeritus in het milieurecht en momenteel ook voorzitter van het Grondwettelijk Hof.
De professor verwijst ook naar de problemen die er in Nederland zijn geweest – en nog steeds zijn – rond stikstof en de luchthavens. Schiphol heeft nog altijd geen natuurvergunning en voldoet dus niet aan de stikstofregels. Brussels Airport kan wel maatregelen nemen om de uitstoot te beperken – milieuvriendelijkere vliegtuigen, minder vliegbewegingen of zwaar inzetten op openbaar vervoer – maar of dat voldoende zal zijn, is de vraag.
Komt de uitbreiding dan in gevaar? Mogelijk wel, waarschuwen experten. Ook Dries Verhaeghe van het gespecialiseerd advocatenbureau Dryade is bezorgd. “Er zijn serieuze vragen te stellen bij het groeitraject”, stelt hij. Volgens Verhaeghe komen de bestaande activiteiten niet in gevaar, omdat het volgens hem om een verworven recht gaat, maar andere deskundigen trekken dat in twijfel. Een omgevingsvergunning is een omgevingsvergunning, en die slaat op alle activiteiten, klinkt het.
Is er een deus ex machina?
Ja. De Europese Habitatrichtlijn voorziet uitzonderingen voor grote projecten met maatschappelijke relevantie. Een luchthaven – Zaventem is in ons land de tweede belangrijkste economische pool van het land en biedt werk aan 64.000 mensen – zou dat kunnen zijn. De Vlaamse regering riep die uitzondering in het verleden al in voor de bouw van het Deurganckdok in de Antwerpse haven.
“Maar het is geen vrijgeleide of gouden oplossing. Alle alternatieven moeten onderzocht zijn en er zijn ook compenserende maatregelen nodig”, zegt Verhaeghe. Professor Lavrysen bevestigt dat: “Er zijn inderdaad voorwaarden aan gekoppeld, zoals compensatie van natuurgebied op andere plaatsen. Moraal van het verhaal is dat de toestand moet verbeteren in plaats van verslechteren.”
Wie kan de omgevingsvergunning aanvechten?
Iedereen die een belang kan aantonen, kan de beslissing van de Vlaamse regering – die er ten laatste eind dit jaar zou moeten komen – aanvechten. Omwonenden omdat er bijvoorbeeld te veel geluidsoverlast is. Gemeenten in de buurt. Of natuurverenigingen die opkomen voor de natuurgebieden.
De Bond Beter Leefmilieu, die met omwonenden samenwerkt, heeft al aangekondigd dat ze naar de rechter stapt indien niet alles in orde is. “De discrepantie tussen het groeiscenario van de luchthaven en de klimaat- en milieudoelen van de overheid is gewoon te groot. Het is ook niet te verantwoorden dat de luchthaven hiermee wegkomt als de boeren wel zware inspanningen moeten doen”, zegt Jasper Wouters, BBL-beleidsmedewerker.
En dat dreigt dan een extra argument te worden van de landbouw tegen het stikstofakkoord: is het eerlijk dat boeren inspanningen moeten leveren om de stikstof terug te dringen om zo meer ruimte te geven voor de luchthaven of andere projecten?
