Mol, Dessel en het Limburgse Lommel worden wel eens het Finland van België genoemd, vanwege de enorme zandputten. Het recreatiedomein Zilvermeer is rond een van deze zandontginningsputten ontstaan. De transformatie naar het Finland van België is een verwezenlijking van de familie Emsens, die van zandwinningsbedrijf Sibelco een wereldspeler in materiaaloplossingen op basis van zand heeft gemaakt.
De familie Emsens had een voorgeschiedenis in de in- en uitvoer van allerhande producten, waaronder suiker. Ze verdiepte zich in de zandwinning nadat Florent Emsens in Arendonk was komen wonen. Vier jaar nadat de familie Emsens eigenaar was geworden van een zandwinning in Lommel, fuseerde die in 1896 met de in 1875 opgerichte zandwinning Sablières et Carrières Réunies (SCR) en zou ze voortaan SCR-Sibelco heten.
Meneer Stany
Florent Emsens had vier zonen. Alphonse richtte Eternit op, Albert bleef in Arendonk wonen, Paul week uit naar Nederland en kocht er de Wouwse Plantage bij Bergen-op-Zoom en Stanislas verwierf de gronden in Lommel, waar het zand zou worden ontgonnen.
Deze Stanislas Emsens werd geboren in 1853 en overleed in 1912. Zijn erfgenamen waren Ferdinand en Walter. Deze laatste had vier dochters en vier zonen. Een van die zonen heette net als zijn grootvader Stanislas Emsens, al kenden ze hem in de Kempen als meneer Stany. Meneer Stany en zijn broer Gaetan hebben Sibelco uitgebouwd tot de wereldspeler in materiaaloplossingen die Sibelco vandaag is, met 120 productielocaties in 31 verschillende landen met meer dan 5.000 werknemers.
De leden van de familie Emsens vergaarden hun fortuin door keihard te werken, maar ook door slim te trouwen. Wie de stamboom bekijkt, ziet diverse adellijke of vooraanstaande namen opduiken. Stanislas Emsens vormt daarop geen uitzondering. Hij huwde met Marie-Claire Boël, een nicht van staalbaas Yves Boël en verre familie van burggraaf Etienne Davignon.
Stanislas Emsens overleed in 2018 op zijn landgoed op de grens van Mol-Rauw en Lommel-Stevensvennen. In het Molse gehucht Rauw was de industrieel goed bekend. “Baron Emsens is altijd een brave mens geweest die veel voor de mensen heeft gedaan”, vertelt een buurtbewoner. “Zo heeft hij ooit voor alle kamers van het ziekenhuis van Lommel een televisie en een koelkast gekocht. Hij gaf veel aan goede doelen, maar stond er wel op dat hij werd vermeld: ‘Geschonken door de baron Emsens.’”
Oud-schooldirecteur Fons Geubbelmans was een buurman van de familie Emsens. “Stanislas kwam hier vaak wandelen. Dan maakten we een praatje. Het ging meestal over de natuur en de jacht. Stanislas was sociaal, maar wel veeleisend voor zijn personeel. Er moest gewerkt en gepresteerd worden. Dat is ook te begrijpen. Toen hij het bedrijf erfde van zijn vader, was het nog een klein bedrijf. Door in je zetel te blijven liggen, kun je geen wereldleider opbouwen. Hij heeft hard gewerkt.”
Rijk blijven
In een zeldzaam interview in Het Belang van Limburg vertelde Stanislas Emsens ook zelf dat hij hard gewerkt had voor de verworven rijkdom. “Van een kleine zandwinning hebben wij een wereldbedrijf gemaakt. Ik kan u zeggen, dat gaat niet zomaar. We hebben onze naam niet gestolen.”
Stanislas Emsens moest niet op een euro kijken. Toch circuleerden er verhalen dat de miljonair op het randje van de gierigheid geleefd zou hebben. Wanneer hij naar de bedrijfszetel in Antwerpen moest, nam hij vaak de trein. Niet in eerste, maar in tweede klasse. “Hij was niet gierig, maar zuinig”, vertelt Fons Geubbelmans over hem. “Ik merkte ooit op dat het leven toch wel gemakkelijk is wanneer je zo rijk bent. Waarop meneer Stany antwoordde: ‘Rijk worden is moeilijk, maar rijk blijven is nog moeilijker’.”
Zeldzame staking
Sibelco viert dit jaar de 150ste verjaardag van het bedrijf. Ruim een jaar geleden brak er een staking uit, volgens sommigen de eerste keer sinds het ontstaan van Sibelco. Naar aanleiding van dat opmerkelijk feit zocht Gazet van Antwerpen Alex Lefèvre op, die ooit een boek over de zandwinning schreef. “Het bedrijf wordt niet meer vanuit de Kempen bestuurd”, vertelde hij. “De huidige CEO’s weten allicht zelfs niet waar Mol ligt. Vroeger was meneer Emsens de patron. Hij kende al zijn patriotten. Als er een probleem was, werd dat onmiddellijk opgelost. Ik ben er zeker van: Stany had zijn frak aangetrokken en was bij het vuur van de stakerspost gaan staan.”
De toenmalige burgemeester van Mol, Paul Rotthier voegde daaraan toe: “De familie Emsens hield de vinger aan de pols. Stanislas en zijn broers stonden bij wijze van spreken met hun laarzen in de zandwinning.”
Eternit
Sibelco is niet het enige bedrijf dat in handen is van de familie Emsens. Er is sprake van verschillende takken. Alphonse Emsens richtte in 2005 Eternit op. Het bedrijf heet tegenwoordig Etex, is actief in 45 landen en biedt werk aan 13.500 mensen. Toen het nog Eternit heette, produceerde het bedrijf asbest, dat long- en buikvlieskanker kan veroorzaken. Dat was al lang geweten, maar Eternit wilde pas in 1997 stoppen met de productie van asbest. Journalist Ludwig Verduyn, auteur van De Rijkste Belgen, schreef hierover: “De familie Emsens is haar maatschappelijke verantwoordelijkheid ontvlucht en is daar juridisch ook vrij goed in geslaagd.”
Minder bekend is de buizenfabrikant Aliaxis, al heeft zijn verkiezing tot onderneming van het jaar ongetwijfeld de naambekendheid een boost gegeven. Ook dit bedrijf, een spin-off van Etex, wordt gecontroleerd door de familie Emsens. Aliaxis had in 2021 een omzet van 3,7 miljard euro en realiseerde een brutobedrijfswinst van 660 miljoen.
Groene energie
De enige Emsens-telg die zowel in Etex als in Sibelco in de raad van bestuur zit, is Pascal Emsens. Pascal Emsens is medeoprichter van Aukera Energy, een Belgisch bedrijf dat investeert in groene energie in heel Europa. In de krant De Tijd zegt hij: “We hebben al voor 1 gigawatt aan projecten in ontwikkeling en tegen eind volgend jaar moet dat 2,7 gigawatt zijn.” Dat is ongeveer de helft van wat de Belgische kerncentrales samen per jaar produceren.
Aukera investeert daarvoor in zonne- en windenergieprojecten, maar ook in energieopslag. Op de website van Aukera wordt Pascal Emsens omschreven als iemand die al meer dan een decennium een toonaangevende operator en investeerder in de energiesector is. “Pascal heeft een passie voor ecologische duurzaamheid en ondersteunt initiatieven om een beter evenwicht tussen mens en planeet te creëren.”
Boerenkost
Maar even terug naar meneer Stany, de laatste telg van de Emsensclan die effectief in de Kempen woonde. Bij zijn overlijden in 2018 zei buurman en biograaf Alex Lefèvre: “Hij en zijn grootvaders hebben de streek gemaakt. Stanislas was zeer trots op wat zijn familie had verwezenlijkt. Wanneer hij binnenkwam, dwong hij respect af door zijn aristocratisch voorkomen. Je kunt hem vergelijken met figuren als Davignon en Lippens. Een echte patron. Maar hij stond niet graag in the picture en leefde bescheiden op zijn landgoed. Als je bij hem werd uitgenodigd, kreeg je geen oesters of kreeft, maar boerenkost, gemaakt van aardappelen en groenten die zijn vrouw zelf kweekte.”
