MOORSELE – Het ledenblad Klimop van de vzw Natuurkoepel brengt in zijn laatste editie een wel heel bijzonder West-Vlaams ondernemersverhaal. De uit Moorsele afkomstige idealist Jurgen Heytens maakt in het zuiden van Congo zijn ecologische ondernemersdroom waar met een herbebossing project, maar ook met een begeleidend sociaal plan om u tegen te zeggen. Een West-Vlaamse ondernemer die een diepe buiging verdient.
Bescherming van onze bossen is één van de sleutelelementen in de strijd tegen de klimaatproblematiek. De mondiale doelstelling voor herbebossing mikt op 350 miljoen hectare tegen 2030. De DR Congo heeft zich uitgesproken om 8 miljoen hectare te herbebossen. Ter vergelijking: onze Vlaamse overheid belooft al 20 jaar amper 10.000 hectare nieuw bos aan te leggen en is daar nooit in geslaagd, aldus de vzw Natuurkoepel.
Met zijn in 2012 voorzichtig opgestart project Faja Lobi wil Jurgen Heytens, urbanist en landschapsarchitect van vorming, de bakens verzetten en ging zich recent vestigen in het zuiden van Congo. Vanuit persoonlijke contacten besloot hij er een herbebossing door te voeren. Jurgen werkte een eigen methodiek uit waarbij eerst in dialoog wordt getreden met lokale dorpsgemeenschappen om gebieden uit te kiezen die gedegradeerd zijn door vroeger landbouwgebruik of die vroeger ontbost werden. Deze gronden zijn niet meer in actief gebruik. Het gebruiksrecht wordt voor 25 jaar afgekocht van lokale clans om discussie over gronden te voorkomen. Dit gebruiksrecht is na 25 jaar automatisch verlengbaar, maar de gronden blijven steeds eigendom van de overheid.
Eerste succes
In een eerste fase werd geëxperimenteerd met diverse aanplanttechnieken en diverse soorten inheemse boomsoorten die werden opgekweekt in lokale boomkwekerijen. Snel groeiende soorten zoals Acacia werden aangeplant in combinatie met traag groeiende soorten. Uiteindelijk werd in de periode 2012-2018 succesvol meer dan 2.000 hectare terug bebost. Deze projecten werden volledig uitgevoerd met de lokale gemeenschappen: opkweek van planten en onderhoud van bomen helpen tot bijna 600 lokale mensen aan werk. De bedoeling van de aanplant is om een volledig bos ecosysteem te herstellen dat in de toekomst duurzaam kan worden gebruikt om zo de échte primaire bossen te beschermen tegen overexploitatie. Er worden dan ook boomsoorten aangeplant die pas na 50 jaar of meer volwassen zullen zijn. De grote uitdaging is uiteraard te voorkomen dat na een aantal jaren deze nieuwe bossen ook zouden gekapt worden.
De bevolking wordt er beter van
Naast het bebossingsinitiatief worden nog een aantal andere projecten opgestart om de leefsituatie van de bevolking te verbeteren: een naaiatelier, een zaagatelier met opleiding voor timmerman, een informatica vormingscentrum met cybercafé en computerklas voor middelbare scholieren en studenten uit de stad. In elk dorp wordt per 1.000 hectare grond ook 100 hectare gereserveerd voor projecten van agroforestry met teelten zoals koffie, cacao en cashewnoten of groententuinen. Daarnaast zijn er initiatieven rond bijenteelt, viskweek, een bar en restaurant, en een medisch centrum met polikliniek. Deze nevenprojecten zijn zeer belangrijk om het maatschappelijk kapitaal van Faja Lobi in Congo te verstevigen en het draagvlak te vergroten door de lokale voorzieningen te verbeteren. Een mooi voorbeeld van deze interacties is de formule waarbij men in natura kan betalen voor medische zorg in het centrum als men niet in staat is om de rekening te betalen, door familie tijdelijk tewerk te stellen in het bebossingsproject. Door deze symbiose wordt de betrokken bevolking de beste beschermer van de herbebossingsprojecten en is het bebossingsinitiatief van Faja Lobi ook de motor voor tal van andere sociale activiteiten.
Bedrijf in werking
Jurgen Heytens doet ter plaatse beroep op een vaste equipe van 12 personen, allen Congolezen. Alle activiteiten werden door Faja Lobi met eigen middelen bekostigd (op een eenmalige subsidie van het federaal Belgisch niveau na in 2018). Initiatiefnemer Jurgen Heytens heeft onder meer al jaren een B&B met café en Surinaams restaurant in Gent waarvan een deel van de opbrengsten naar het project gaan. Achter het project staat ook een groeiende groep van vrijwilligers in West- en Oost-Vlaanderen die hun steentje bijdragen. Steun komt van zeer verschillende kanten. Zo heeft de Antwerpse firma Transmare gratis 2 containers verscheept met materiaal voor het project. “De sterkte van het Faja Lobi project ligt onder meer in het feit dat er zeer efficiënt en transparant met de middelen wordt omgesprongen”, aldus Heytens. “Slechts 1% van het budget zijn werkingsmiddelen, 79% gaat naar lonen voor de betrokken bevolking voor de bosaanplant en 20% naar investeringen in infrastructuur zoals de gebouwen en uitrusting van het ziekenhuis.”
Van 2.000 naar 50.000 hectare nieuwe aanplant
Voortbouwend op deze ervaringen heeft Jurgen met Faja Lobi nu een nieuw doel voor ogen met een nog groter bebossingsproject in de provincie Kwilu. Hij rekent daarvoor op internationale financiering. Bedoeling is om op 5 jaar tijd 50.000 hectare te realiseren. Ook de andere projecten zullen opgeschaald worden. Het medisch centrum moet bijvoorbeeld een operatiekwartier krijgen. “Het succes van de uitbouw hangt af van het vinden van de nodige financies”, beseft Heytens. “Er is onder meer een project ingediend bij de provincie West-Vlaanderen voor ondersteuning van de uitbouw van het operatiekwartier. Faja Lobi krijgt stilaan ook internationale erkenning. De nieuwe Congolese regering is bereid tot samenwerking. Er is ook uitzicht op internationale fondsen van de Verenigde Naties die ontbossing en bosdegradatie mondiaal willen stoppen. De all-in kostprijs van de herbebossing in het Faja Lobi project ligt momenteel op 500 euro per hectare met 3 jaar nazorg inbegrepen. Het budget voor dit grote project is dus zowat 25 miljoen euro. Gezien de lage kostprijs per hectare is dit soort herbebossingsprojecten zeker ook de goedkoopste manier om CO2 op te slaan.”
